به گزارشاسلام آباد خبر به نقل از- شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل ازعصرهامون، شاید اولین تداعی ذهن اشخاص از واژه بهار و تابستان در بسیاری از نقاط کشور، شمیم عطر گل یاس و هوای مطبوع و چهچهه بلبل باشد، اما حبس آب و تازیانه آفتاب از طرفی و طغیان ماسه و پرواز خاک از طرفی دیگر باعث شده تا این قصه در سیستان روایتی کاملا متفاوت به خود بگیرد.
کابوس کودکان این سرزمین نه ترس از غول است، نه وحشت از هیولا؛ بلکه آنچه بیش از هر چیز ترس را در قاب صورت کودکان معصوم این خطه از کشورمان به تصویر می کشد، زوزه ی سرسام آور باد و خروش اقیانوس خاک در آسمان شهر و دیارشان است.
غباری که پیوسته از دل غمناک هامون برمی خیزد و چاشنی هر روز آب و غذا و نفس های خسته مردمان سیستان می شود؛ تالابی که عطش و تشنگی چنان مغضوبش کرده که با هر زوزه ی باد از کوره در می رود و زندگی را به کام مردم بی دفاع سیستان تلخ تر می کند.
از هامون بیشتر بدانید؛ تالاب یا دریاچه هامون، در جنوب شرق ایران و شمال استان سیستان و بلوچستان واقع است. شریان اصلی حیات این دریاچه رودخانه هیرمند است و از 3 بخش کوچک تر هامون پوزک، هامون سابوری و هامون هیرمند تشکیل شده؛ هامون به عنوان سومین دریاچه بزرگ ایران پس از خزر و ارومیه، هفتمین تالاب بین المللی جهان و یکی از ذخیره گاه های زیست کره در ایران به شمار می رود. با این همه، احداث سدهای متعدد افغان ها در مسیر ورود آب به این تالاب این منجر به مرگ تدریجی این موهبت بزرگ الهی شد. این مساله رفته رفته باعث خشک شدن بستر هامون و تبدیل شدن آن به کانون تولید گرد و غبار شده است.
مردم در خاک و مسئولان در خواب
احمد رمرودی، یکی از شهروندان زابل است که همه عمر 43 ساله اش را در این شهر سپری کرده. از وضعیت این روزهای سیستان برایمان گفت. می گفت: روزگاری مردم سیستان را به سرزندگی و نشاط می شناختند. اگر اعضای یک خانواده دو روز متوالی همدیگر را نمی دیدند روزشان شب نمی شد. آب بود و آبادی هم بود. شغل و درآمد داشتیم و اغلب مردم مشغول کشاورزی و دام پروری بودند. امروز توفان و گرد و غبار زندگی مردم این منطقه را کاملا مختل کرده و همه را در خانه هایشان زندانی کرده است.
وی افزود: خشکسالی و توفان باعث مهاجرت جمعیت قابل توجهی از ساکنان شهرها و روستاهای سیستان به دیگر شهرها شده. کودکان از سنین کم به تنگی نفس و آسم مبتلا می شوند. گردگیری و رفت و روب در زندگی ما معنایی ندارد. قوت غالب مردم در اینجا غبار خاک است و فشار روانی تبعات آن باعث افسرده شدن مردم شده است.
وی ادامه داد: سیستانی ها از قول و وعده نمایندگان و مسئولان خسته شده اند. مردم هر روز در خاک اند و مسئولان همچنان در خواب. مطمئنا تداوم این مساله باعث مرگ تدریجی سیستان می شود.
207 روز از سال 97 هوای سیستان ناسالم بود
علی ملاشاهی، رئیس گروه پیش بینی و هشدار هواشناسی سیستان و بلوچستان در گفت وگو با خبرنگار عصرهامون، گفت: مهم ترین دلیل وزش بادهای شدید و در پی آن بروز گردوخاک در سیستان، تفاوت شیب فشاری و اختلاف درجه حرارت هوا است. به طور کلی، باد جریان هوایی است که از مراکز پرفشار به سمت مراکز کم فشار به حرکت در می آید؛ هر چه شیب یا تفاوت فشار یا به بیان تخصصی تر گرادیان بین دو نقطه بیشتر باشد، شدت جریان هوا نیز بیشتر خواهد بود.
وی افزود: در سیستان نیز همین اتفاق می افتد؛ گرمای هوای تابستان در جنوب شرق کشور سبب کاهش فشار در این منطقه می شود، برخورد این جریان با جریان نفوذی پرفشار از سمت شمال و سیبری منجر به شکل گیری جریان باد در کانال بادی می شود که از یک سمت به رشته کوه های البرز در ایران و از طرفی رشته کوه های کشور افغانستان محصور است و از قضا این دالان باد، دقیقا از روی دشت سیستان می گذرد. در تابستان این اختلاف فشار بیشتر و به طبع آن سرعت و شدت وزش باد نیز بیشتر می شود.
وی با اشاره به ثبت آمار متوسط 23 روز توفانی (سرعت باد بیشتر از 54 کیلومتر بر ساعت و دید زیر هزار متر) در 15 سال اخیر در سیستان تصریح کرد: حداکثر سرعت باد گزارش شده برای زابل 148 کیلومتر بر ساعت و مربوط به سال 1350 بوده؛ همچنین بیشترین میزان غلظت گرد و غبار ثبت شده در منطقه سیستان نیز 16هزار و 566 میکروگرم بر متر مکعب یعنی حدود 110 بربر حد مجاز بوده که مربوط به سال 95 است.
ملاشاهی ادامه داد: در سال 97 نیز آسمان سیستان شرایط آرام و چندان پایداری را پشت سر نگذاشت؛ حداکثر غلظت گردوغبار این منطقه در سال گذشته 9 هزار 75 و تعداد روزهایی که هوا در محدوده ناسالم قرار داشت، 207 روز بود. علاوه بر این، در 24 روز از سال تندباد با سرعت بیش از 54 کیلومتر بر ساعت وزش داشت و دید کمتر از هزار متر را در این منطقه را داشیم.
وی با اشاره به نوع اقلیم گرم و خشک آب و هوایی دشت سیستان، میزان تبخیر سالانه ی این دشت را 4546.2 میلی متر اعلام و اظهار کرد: وجود چشمه های تولید گردوغبار متعدد از مهمترین عوامل تشکیل دهنده پدیده های خاکدار هستند. در سیستان نیز آنچه نقش بیشتر و پرنگ تری در بروز گرد وخاک در این منطقه دارد، خشک شدن تالاب و آغاز خشکسالی است. وزش باد در منطقه مربوط به امروز و دیروز نیست. سالیان سال است باد در این قسمت از کشور می وزد و من بعد نیز همچنان خواهد وزید. باید پذیرفت این اتفاق جزء لا یم فک و بخشی از طبیعت سیستان است و شاید تنها راه علاج ریزگردها، مهار کانون های ریزگردها است.
آسیب های تنفسی ریزگرد و راه های پیشگیری از بروز بیماری
یک متخصص ریه و مجاری تنفسی در گفت وگو با خبرنگار ما، گفت: از جمله شایع ترین آسیب های ریز گردها به سلامت انسان اختلالات تنفسی، قلبی، چشمی و روانی است. قرار گرفتن در محیط آلوده ذرات معلق از جمله گردوغبار می توانند سبب بروز آلرژی، آسم و آسیب های حاد و مزمن دستگاه تنفسی شود. در صورتی که اندازه این ذرات درشت باشد با تنفس از راه بینی، توسط مژک ها و مخاط داخل آن جذب می شوند، اما اگر ریز باشد معمولا به راحتی به داخل دستگاه تنفسی نفوذ کرده و مشکلات متعددی را برای سلامت به ویژه ریه به وجود می آورد.
محمدزاده ضمن تاکید بر لزوم رعایت الزامات بهداشتی جهت حفظ سلامتی و مصون ماندن از اثرات سوء این ذرات، افزود: کلیه افراد به ویژه بیماران تنفسی، قلبی، دیالیزی و مبتلایان به آسم باید حدالامکان در روزهایی که غلطت ذرات معلق در هوا زیاد است، از تردد غیرضروری در سطح شهر خودداری کنند. افرادی هم که به هر دلیل در زمان آلودگی هوا مجبور به خروج از منزل هستند، باید حتما از ماسک استفاده کنند.
طوفانی ترین روز اهواز برای یک سیستانی، خوش آب و هواترین روز است
پرفسور پرویز کردوانی پدر علم کویر شناسی ایران و چهره ماندگار علمی کشور در گفت و گو با عصرهامون، با بیان اینکه وضعیت ریزگردها در شمال سیستان و بلوچستان خیلی بدتر از اهواز است، گفت: یک زابلی اگر در شدیدترین شرایط ریزگردها به اهواز برود انگار به ییلاق خوش آب و هوا رفته. سرعت طوفان شن در زابل به 148 کیلومتر در ساعت می رسد. سرعت این توفان به قدری زیاد است که زمین را فرسایش می دهد و تولید ریزگرد می کند.
وی منشاء ریزگردهای جنوب شرق کشور را به دو بخش تالابی و غیرتالابی تقسیم و عنوان کرد و افزود: در خوزستان منشاء ریزگردها از دست ما خارج است و از عراق می آید ولی اینجا که منشاء داخلی است و مدام در حال کندن زمین است، باید یک کاری کرد.
وی افزود: برای تثبیت شن های روان نیازی به مالچ پاشی نیست، چاره حل مشکلات گردو خاک در سیستان را مکان یابی دقیق کانون گردو خاکاست. مسئولین باید از نهبندان جایی که باد شدت می گیرد و زمین را می کَند سنگریزه درشت به اندازه یک پرتقال یا سیب کوچ بریزند تا باد نتواند آن را جدا نماید و از آنجایی که در این منطقه بارندگی 100 میلی متر است تخم گیاه علف سودان گراس بپاشند تا دیگر نه باد های شدید آن ها را جدا کند نه بارندگی های شدید فرسایشی ایجاد نماید و منطقه توریستی زیبایی نیز به نمایش بگذارد.
این استاد دانشگاه در ادامه به مساله تالاب هامون پرداخت و گفت: در مورد تالاب هامون، وزارت نیرو و محیط زیست طرفدار حوزه کاری خودشان هستند، وزارت نیرو می گوید تامین آب شرب و ذخیره آب در سد چاه نیمه واجب است از طرفی محیط زیست نیز می گوید نباید به چاه نیمه آب داد بلکه باید آب را به تالاب هدایت کرد.
کردوانی با بیان اینکه مردم با محیط زیست و هدایت آب به تالاب هامون موافق اند، اضافه کرد: وزارت نیرو این کار را نمی کند و مساله آب شرب را در اولویت کاری خود قرار داده است، به هر حال بر اساس قانون وقتی جمعیت شهرها، روستاها و کشاورزی افزایش پیدا می کند، اولویت تقسیم آب، تامین آب شرب می شود.
وی با اشاره بر اینکه اکنون بر اساس قانون اولویت تامین آب در بخش های مختلف کشور، به ترتیب مربوط به شرب، صنعت، خانه های روستایی و کشاورزی است. افزود: متاسفانه در کشور ما برای اکوسیستم های آبی، آب در نظر گرفته نشده است.
این کارشناس در پایان تاکید کرد: احیای هامون، فقط و فقط با صحبت و مذاکره با افغانستان و پیگیری حقابه ممکن است.
تخصیص 100 میلیون دلار برای مقابله با پدیده گرد و غبار در کشور
کلانتری، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان محیط زیست در سفر اخیر خود به سیستان و بلوچستان که اردیبهشت سال جاری صورت گرفت، طی بازدیدی از کانون های ریزگرد در شمال استان داشت گفت: وی با بیان اینکه احیاء تالاب هامون و مبارزه با پدیده گرد و غبار در منطقه سیستان، نیازمند مشارکت، هم افزایی و مدیریتی جامع است و اقدامات دستگاه های اجرایی باید مکمل یکدیگر باشد، تصریح کرد: با وجود تبخیر 4 هزار میلی متری آب در این منطقه، ورود سیلاب های فصلی چندان نمی تواند در حوزه محیط زیست تالاب هامون موثر باشد.
وی در این سفر از تخصیص 100 میلیون دلار برای مقابله با پدیده گرد و غبار در سطح کشور خبر داد و گفت: این مبلغ به دستور مقام معظم رهبری، تخصیص یافته و سازمان محیط زیست بخش عمده ای از این اعتبار را برای مقابله با این بحران در جنوب شرق کشور اختصاص داده است که امیدواریم مجلس با توجه به سیلاب های اخیر در برخی استان ها آن را تغییر ندهد.
کاهش گرد و غبار، گواه مثبت بودن اقدامات محیط زیست است
پورمردان مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان نیز در گفت وگو با عصرهامون، با بیان اینکه ورود سیلاب به بخشی از تالاب هامون تا حدودی کانون های گرد و غبار منطقه را مهار کرده گفت: خوشبختانه پس از دو دهه خشکسالی، بارش های قابل توجه صورت گرفته در ابتدای سال جاری منجر به جریان آب در تالاب هامون و جازموریان شد.
وی افزود: با ورود آب ناشی از سیلاب جریان آب به سمت سیستان، این تالاب از دو جهت آبگیری شد، به طوری که 40 درصد مساحت هامون هیرمند و هامون سابوری زیر آب رفت و ارتفاع آب در برخی نقاط حتی به 2 متر هم رسید.
وی آبگیری های صورت گرفته را گواهی بر مثبت بودن اقدامات محیط زیست در راستای کاهش گرد و غبار منطقه سیستان دانست و تصریح کرد: با توجه به شناختی که از بالادست داشتیم، قبل از ورود آب به هامون سابوری با هدف انتقال آن به کانون های گرد و غبار، کانال هایی حفر کردیم. این اقدام منجر به آبگیری مساحت قابل توجهی از منطقه بش دلبر شد.
پورمردان ادامه داد: پس از آن نیز به منظور بررسی وضعیت بادکن های یا همان کانون های تولید گرد و غبار تالاب هامون، محیط بانان و کارشناسان حفاظت محیط زیست استان منطقه بادکن های بش دلبر را مورد پایش قرار دادند.
وی افزود: در طی چند ساله اخیر و به دلیل خشکسالی های متعدد، پوشش گیاهی این منطقه از بین رفته بود که پس از بارندگی های سال گذشته در کشور افغانستان و ورود سیلاب به هامون سابوری، اداره کل حفاظت محیط زیست استان پس از بررسی های علمی و کارشناسانه به منظور احیای پوشش گیاهی این منطقه، کانال هایی جهت هدایت آب از هامون سابوری به کانون های گرد و غبار و جنگل های بش دلبر را حفر و بخشی از آب ورودی را به این منطقه هدایت کرد.
وی در خصوص وضعیت کنونی منطقه بش دلبر گفت: آب ورودی به این منطقه سبب رویش مجدد گیاهان بوته ای و درختچه ای و تراکم خاک و تثبیت آن در منطقه شده است و به طبع آن، از میزان گرد و غبار این محدوده و روستاهای اطراف آن کاسته شده است .
با سوء استفاده کنندگان از محیط زیست برخورد می کنیم
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان با بیان اینکه در شرایط فعلی رویکردما در محیط زیست کنترل گرد و غبار است و به هیچ عنوان منافع شخصی را در نظر نمی گیریم، اذعان داشت: در حفظ و صیانت از محیط زیست با هیچ کس تعارف نداریم؛ در این اواخر مورد هجمه یک سری موارد غیرمنطقی قرار گرفتیم که از جمله آن ها ماجرای شیله درد دل و برگشت آب به افغانستان بود که پایه علمی نداشت و فقط می توان آن را در حد یک جو سازی در راستای بهره برداری شخصی دانست.
وی با اشاره به برخورد با عاملان برداشت خاک از بستر تالاب هامون، افزود: اگر مشکل ریزگردها حل شود با برداشت آب توسط افرادی که در جوار تالاب، برداشت های شخصی از آب هامون برای اراضی زراعی می کنند مشکلی نداریم اما حقوق افرادی که ساکن شهر زابل هم هستند در نظر گرفته شود با کنترل گرد و غبار برای او هم کاری کنیم.
وی تاکید کرد: اگر همه مردم تلاش خود را برای حفاظت حداکثری از تالاب انجام دهند با سرعت می توانیم برنامه ها را عملی کنیم، از همه صاحب نظران و منتقدان و کارشناسان برای ارائه نظرات سازنده دعوت می کنیم و از آنان انتظار حمایت داریم؛ محیط زیست متعلق به همه است و همه باید برای حفظ و نگه داری آن تلاش کنیم.
پورمردان در پایان خاطرنشان کرد: تدوین برنامه مدیریت جامع یکپارچه تالاب هامون می تواند اقدامی مثبت و گامی رو به جلو برای نجات این تالاب از خطر نابودی باشد. سند گرد و غبار می گوید اهداف دستگاه‌ها برای کنترل گرد و غبار چیست و پس از جمع بندی و برای گرفتن اعتبار برنامه ریزی می شود.
علی ایحال گرچه آسیب های ناشی از این پدیده صدمات زیادی به ابعاد مختلف زندگی مردم سیستان وارد کرده، اما همچنان به همت مسئولان برای نجات شهر و دیارشان امیدوارند.
نظر شما
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیریت در وب سایت منتشر خواهد شد