ناقوس مرگی که هر لحظه صدایش بلندتر می شود/ بحران فرونشست به قلب پایتخت تمدن ایران رسیده است

کد خبر: 307345
|
15:32 - 1400/07/15
نسخه چاپی
ناقوس مرگی که هر لحظه صدایش بلندتر می شود/ بحران فرونشست به قلب پایتخت تمدن ایران رسیده است
ناقوس مرگی که هر لحظه صدایش بلندتر می شود/ بحران فرونشست به قلب پایتخت تمدن ایران رسیده است : فرونشست، بسیاری از دشت های استان اصفهان را به شدت درگیر کرده و در این شرایط دشت  گلپایگان، نجف‌آباد، مهیار شمالی، مهیار جنوبی-دشت آسمان، اردستان، اصفهان - برخوار، بادرود - خالدآباد، مورچه‌خورت و دامنه - داران از بحران فراتر رفته است. شبکه اطلاع رسانی راه دانا

به گزارش اسلام آباد خبر ،به نقل ازشبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از صاحب نیوز؛دشت اصفهان  به عنوان یکی از مهم ترین دشت های این استان به طور میانگین 15 سانتیمتر در سال نشست می کند و جمعیت دو نیم میلیونی،زیرساخت های شهری و بناهای تاریخی این نگین فلات مرکزی در خطر جدی قرار دارند.

سمن‌های محیط‌زیست استان اصفهان در نامه‌ای به معاون دادستان کل کشور خواستار رسیدگی دستگاه قضا به موضوع فاجعه فرونشست زمین در اصفهان و برخورد با ناقضان حقوق عامه در این رابطه شدند.

شماری از سمن‌های محیط زیستی استان اصفهان در پی انتشار گزارش‌ها و تصاویری از بحرانی شدن وضعیت فرونشست در این استان و به ویژه شهر تاریخی اصفهان، روز دوشنبه دوازدهم مهرماه در نامه‌ای به معاون دادستان کل کشور خواهان رسیدگی عاجل و لازم جهت پیشگیری از این فاجعه زیست محیطی و تعقیب کیفری متهمان ناقض حقوق عامه شدند.

در متن این نامه آمده است:

حوضه آبریز زاینده رود که یکی از پرتراکم‌ترین حوضه‌های آبریز کشور به لحاظ استقرار جمعیت، صنایع، کشاورزی و کانون مواصلاتی حمل و نقل زمینی، هوایی و ریلی است و همچنین به عنوان گذرگاه مهم خطوط سراسری انتقال نیرو، گاز و نفت شمال-جنوب کشور می‌باشد، متأسفانه با سوءمدیریت دستگاه‌های اجرایی ذیربط در سالیان اخیر تحت شدیدترین تنش‌های محیط‌زیستی قرار گرفته است، چنانکه هم اکنون پیامدهای تخریب زیست بوم این حوضه آبریز از ایجاد بحران در سطح محلی و منطقه‌ای فراتر رفته و در آستانه ایجاد بحران‌های زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی در سطح ملی قرار گرفته است.

در این میان، عدم جریان دائمی رودخانه زاینده رود، استفاده بی رویه از منابع آب زیرزمینی و افت شدید سطح ایستایی از عمده‌ترین دلایل گسترش پدیده فرونشست در دشت اصفهان- برخوار و فراتر از آن سراسر استان اصفهان است به طوری که علاوه بر خسارت وارده بر محیط‌زیست، کشاورزی، صنعت و ابنیه از جمله آثار تاریخی که بخشی از هویت و شناسنامه ملی ما می‌باشد، حیات جمعیت ۲.۵ میلیون نفری کلانشهر اصفهان را به شدت در معرض خطر قرار داده است.

این مخاطرات مهیب با پایش‌های گوناگون از قبیل GPS و تصاویر ماهواره‌ای که سازمان زمین شناسی کشور با همکاری سازمان‌ها و مراکز متولی و مسئول پایش فرونشست انجام داده و نتایج اطلاعات شبکه GPS شهرداری نیز آن را تأیید می‌کند، به ثبت رسیده‌اند.

نظر به اینکه مسئولیت برنامه‌ریزی و اجرای تدابیر پیشگیرانه در این مورد با دولت و احیای حقوق عامه از مسئولیت‌های قوه قضائیه است، با توجه به آثار مخرب فرونشست که حقوق عامه و بیت‌المال را از جهات متعدد به ویژه در اسن استان تحت الشعاع قرار داده است به استناد اصل ۱۵۶ قانون اساسی / ماده ۲۹۰ قانون آئین دادرسی کیفری / ماده ۲ دستورالعمل نظارت و پیگیری حقوق عامه / دستورالعمل ریاست قوه قضائیه در خصوص نحوه مقابله با ترک وظایف قانونی مدیران و کارمندان و پیشگیری از آن / مواد ۹۰، ۹۱ و ۹۲ قانون مدیریت خدمات کشوری / مواد ۵۹۸ و ۶۰۶ قانون مجازات اسلامی بند ۱۴ و تبصره ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها / ماده ۱۹ رسیدگی به تخلفات اداری و مادهد ۲۱ قانون مدیریت بحران کشور مستدعی است «مسئله فرونشست زمین در اصفهان را با توجه به عوارض غیرقابل جبران آن، مورد پیگیری قرار داده و ضمن تعقیب کیفری متهمان ناقض حقوق عامه، دستور اقدامات عاجل لازم را جهت پیشگیری از افزایش بیشتر فرونشست» صادر فرمائید.

 

* ناقوس خطر فرونشست در  پوست شهر

زنگ خطر فرونشست زمین مدت هاست در دشت اصفهان-برخوار به صدا درآمده است، اگرچه کارشناسان از مدت ها پیش نسبت به وضعیت پیشرونده این پدیده هشدار داده اند، اما حالا با نمایان شدن ترک های بسیار بر سقف و دیواره های منازل مسکونی اصفهانی ها، صدای آژیر قرمز فرونشست بلند شده است.

به گفته مدیر دفتر منطقه ای مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اصفهان، امروز دو و نیم میلیون نفر از ساکنان شهر اصفهان در معرض خطر فرونشست قرار دارند و آنچه اهمیت مطالعات دشت اصفهان- برخوار را بیشتر می کند، نرخ رشد سریع فرونشست در منطقه و پیشروی آن به سمت شهر اصفهان و وجود المان های مهم شهری است.

حسین حجتی می گوید: فرونشست به قلب شهر اصفهان و خانه های مردم در خیابان های مهرآباد، لاهور و حمزه، فلکه فیض و ... رسیده و همچنین مناطق ۱۵ و ۱۲ و۱۱  و ۱۰ و ۷، ۱۴ شهرداری اصفهان در مدت دو سال دچار فرونشست شده اند و امروز حتی آثار آن در شهر اصفهان از فرونشست دشت ها فراتر رفته است.

همچنین مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی اصفهان با تاکید بر اینکه تمرکز جمعیتی در محدوده دشت اصفهان و زاینده رود است، بیان کرد: اگر زمانی فرونشست زمین رخ دهد زمین به راحتی فرو می ریزد؛ بنابراین اگر برای احیای زاینده رود فکری نکنیم، در آینده ای نزدیک احتمال می رود به یک باره زمین و خانه هایمان در زمین فرو بریزد.

به عقیده رضا اسلامی، فرونشست زمین در اصفهان همانند یک بیمار سرطانی در حال پیشروی است و اگر جلو آن گرفته نشود، تمام اصفهان درگیر آن خواهد شد، امروز حتی ترک های فرونشست زمین در ساختمان اتاق بازرگانی اصفهان خود را نشان داده است.

پیشتر نیز رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان اصفهان از احتمال وقوع فاجعه ای جبران ناپذیر با وقوع پدیده فرونشست زمین در اصفهان خبر داد: با افزایش برداشت آب از سفره های زیرزمینی و زاینده رود، نه تنها ساختمان های قدیمی، بلکه ساختمان های تازه احداث نیز از ناحیه فرونشست زمین دچار آسیب و خسارت شده اند و اگر پدیده فرونشست زمین جدی گرفته نشود با وقوع آن و آسیب به خطوط گاز، شاهد فاجعه ای جبران ناپذیر در اصفهان خواهیم بود.

غلامحسین عسکری با بیان اینکه پدیده فرونشست زمین در برخی مناطق اصفهان همچون دشت دامنه با تخریب مناطق مسکونی پیش رفته است، البته در برخی مناطق حساس مطالعات و کار اجرایی در زمینه فرونشست زمین انجام شده است و استانداری و شرکت آب منطقه ای اصفهان پیگیر طرح هایی برای مقابله با این پدیده هستند.

*بررسی هشت ساله فرونشست زمین در مناطق مسکونی

اما بهرام نادی عضو هیات علمی دانشگاه آزاد نجف آباد در خصوص رسیدن ترک ها و آثار فرونشست زمین به منطقه مسکونی، و بناها و پل های تاریخی اصفهان گفت : طی هشت سال گذشته براساس جمع آوری اطلاعات حاصل از حفر بیش از  ۲۵۰  گمانه شناسایی، چاه های آب و مطالعات ژئوفیزیک (مقاومت الکتریکی) و «گزارش بررسی مدیریت بهره برداری از منابع آب زیر زمینی» و در نهایت تهیه مدل سه بعدی عمق سنگ بستر دشت اصفهان برخوار مشخص شد که عمق سنگ بستر از حالت رخنمون (عمق سنگ بستر صفر) در دامنه های کوه همچون کوه صفه تا عمق حداکثر ۲۸۰ متر در منطقه حبیب آباد متغیر است.

وی توضیح می دهد: در مرحله بعدی خصوصیات فیزیکی و مکانیکی خاک از جمله قابلیت تغییر شکل پذیری خاک تحت اثر بارگذاری به صورت آماری تعیین شد؛ احداث سازه و یا افت آب زیرزمینی مواردی از بارگذاری خاک است.

 

*افت سطح آب های زیرزمینی در دشت اصفهان

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد نجف آباد با بیان اینکه اطلاعات مورد نیاز بعدی تغییرات سطح آب زیر زمینی است که میزان بارگذاری به خاک و نرخ بارگذاری مشخص شود، اظهار می کند: بررسی سطح آب های زیرزمینی اصفهان از سال ۱۳۶۰ تا ۱۳۹۸ براساس آمار رسمی حاصل از پایش چاه های آب، نشان دهنده افت آب به میزان ۱۸ تا ۷۰ متر در مناطق مختلف دشت است.

وی با تاکید بر اینکه فرونشست زمین تابعی از عمق سنگ بستر، نوع خاک و میزان افت آب است، توضیح داد: هر چه ضخامت خاک بر روی سنگ بستر بیشتر باشد، میزان فرونشست زمین ناشی از افت آب زیر زمینی بیشتر خواهد بود.

این دکتری عمران ژئوتکنیک تصریح کرد: نتایج حاصل از مدل های عددی براساس تمام اطلاعات فوق  نشانگر میزان فرونشست بر اساس عمق آبرفت و میزان افت سطح آب زیر زمینی است.

*میزان فرونشست در اصفهان بیش از توان تحمل سازه ها

وی تاکید می کند: باتوجه به اینکه عمق آبرفت در میدان نقش جهان برابر ۱۰۰ متر است و افت سطح آب زیرزمینی به دلیل برداشت های بی رویه، پتانسیل در این ناحیه تقریبا تا ۵۰ سانتیمتر وجود دارد و این عدد بسیار بیشتر از توان تحمل تمام سازه های موجود در این منطقه است.

نادی افزود: براساس نتایج  مدل سازی های انجام شده در آبرفت به ضخامت ۲۸۰ متری منطقه حبیب آباد اصفهان، پتانسیل فرونشست در این ناحیه تقریبا  ۱۹۵ سانتیمتر خواهد بود.

وی تاکید می کند: از سوی دیگر سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور حداکثر نرخ سالانه فرونشست دشت اصفهان را ۱۸.۴ سانتیمتر اعلام کرده، در حالیکه نشست مجاز برای ساختمان ها با پی منفرد و مصالح بنایی تقریبا ۲.۵ سانتیمتر است.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد نجف آباد یادآور شد: خروجی های مدل سازی عددی و نتایج حاصل از اندازه گیری میزان فرونشست حاکی از ارقام نشست بسیار بیش از مقادیر استاندارد در طراحی سازه ها است.

*قطعا بناهای تاریخی آثار فرونشست را تجربه می کنند

وی بیان کرد: افت سطح آب های زیرزمینی سبب ایجاد فرونشست می شود،  البته ممکن است بخشی ترک های سازه های تاریخی مربوط به سازه،  انبساط و انقباض حرارتی و ...  باشد، اما قطعا تمام ساختمان ها از جمله بناهای تاریخی و پل های تاریخی اصفهان آثار فرونشست زمین را تاکنون تجربه کرده اند و یا در آینده نیز مقادیر بیشتری از فرونشست را  تجربه خواهند کرد.

نادی تصریح کرد: به طور قطع اگر سطح آبخوان اصفهان پایین تر از این برود، ترک های فرونشست دیگر به صورت ثابت باقی نمی مانند، بنابراین امروز بخشی از ترک های موجود بر پل های تاریخی ناشی از افت آب است و با پیشروی فرونشست، بر تعداد این ترک ها اضافه خواهد شد.

وی اعلام کرد: باید توجه داشت زندگی و حیات یک شهر اهمیت بسیار زیادی دارد که کاملا وابسته به وجود آب است که بناهای تاریخی و مسجد جزئی از هویت آن شهر است.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد نجف آباد اذعان کرد: آثار تاریخی هویتی ارزنده از یک شهر زنده و پویا است با خالی کردن آب از آبخوان و مرگ تدریجی آبخوان مثل خالی شدن خون از رگ ها، هویت نیز رنگ می بازند.

 

*آثار فرونشست زمین در نقاط مختلف اصفهان

وی با تاکید بر اینکه آثار فرونشست زمین در نقاط مختلف این شهر کشیده شده است، گفت: امروز آثار فرونشست را می توان به صورت نمونه در سازه هایی از پایانه امیرکبیر نیز مشاهده کرد.

نادی ابراز داشت: امروز مدل های عددی و نتایج قرائت دورسنجی از ماهواره ها و  ... نشان می دهد که فرونشست زمین در اصفهان اتفاق افتاده و ادامه این روند، به طور قطع اثرات مخرب بر سازه ها، تاسیسات زیربنایی، سازه های تاریخی، محیط زیست و زندگی شهروندان خواهد داشت.

وی افزود: فرونشست زمین می تواند سبب بروز ترک در ساختمان های مصالح بنایی، چرخش ساختمان های بتنی و فولادی، افزایش تنش در تاسیسات شهری همانند لوله های گاز و ... شود.

این دکتری عمران و ژئوتکنیک با بیان اینکه اگر برخی اصرار بر ساده انگاری اثرات این پدیده دارند باید علاوه بر بررسی دقیق نرخ افت سالانه سطح آب زیر زمینی و فرونشست، اثرات مخرب آن بر سازه ها، تاسیسات زیر بنایی، سازه های تاریخی، محیط زیست را مشخص و راهکار مناسب کاهش و حذف این پدیده مخرب را در برنامه ریزی های کلان شهری در اولویت قرار دهند.

*هشداری جدی برای اصفهان

کسری آب در دشت اصفهان و برداشت‌ها، اصفهان را در آن‌سوی مرزهای فرونشست و در دل بحران قرار داده است؛ بحرانی که پایش را بیخ گلوی اصفهان با همه سابقه تاریخی و معماری گذاشته،که باید به‌زعم کارشناسان پیگیری شود.

شکاف ها به باند فرودگاه بین المللی اصفهان نزدیک می شوند و واکنش مسئولین پر کردن شکاف ها با کامیون خاک است.

 

*پای بحران فرونشست در کنار میراث تاریخی شهر

در این میان باید گفت فرونشست، یک‌سوی خطری است که سازه‌های تاریخی به‌خصوص پل‌های شُهرهِ اصفهان را تهدید می‌کند، خطر اما برای پل‌ها به تعبیر کارشناسان مضاعف است؛ مضاعف ازاین‌جهت که عبور تونل مترو از زیر سی‌وسه‌پل و البته از زیر چهارباغ  می‌تواند با فرونشست، در آسیب هرچه بیشتر هم‌عنانی و شرایط را نگران‌کننده‌تر کند.

سوی دیگر ماجرا آن است که برخی معتقدند که ترک‌های  مشهود در سی‌وسه‌پل یا خواجو فرونشستی نیست و ناشی از حرکت مترو یا ضعف پی‌ها یا نشست‌های سالیانه است؛ اما آنچه از برآیند این اظهارنظرها حاصل می‌شود اینکه در اصفهان بدون شناخت از بافت زمین در چهارباغ و سی‌وسه‌پل و با همه مخالفت‌ها ،مترو از زیر گلوی آثار تاریخی عبور داده شد و حالا با تشدید فرونشست، چه بخواهیم و چه نخواهیم عوارض فرونشست را باید به توان ۲ گرفت!

همچنین محمدتقی نقدعلی نماینده مردم خمینی شهر در مجلس شورای اسلامی  اظهار کرد: امروز اگر کسی به اصفهان بیاید و نگاهی به پل خواجو یا سی و سه پل بیندازد می‌فهمد که فرونشست زمین به دلیل کاهش آب بیداد می‌کند.

عضو مجمع نمایندگان استان اصفهان در مجلس افزود: طبق برآوردها حدود ۴۰ سانتیمتر فرونشست زمین در اصفهان داریم که به دلیل بی‌توجهی به مدیریت مسأله آب و کاهش ذخایر آبی است و امروز نیز در پشت سد زاینده‌رود فقط اندکی بیش از ۲۰۰ میلیون مترمکعب آب وجود دارد.

اکنون‌که هشدارها نسبت به فرونشست در اصفهان جدی‌تر شده و شواهد و عوارض این پدیده مخرب از شمال رو به‌سوی مرکز شهر مشهود شده ‌است، به تعبیر مرکز زمین‌شناسی اصفهان، بحران تنها گریبان شمال دشت اصفهان را نگرفته و با تغذیه نشدن آبخوانِ دشت اصفهان و برداشت‌هایی که فزاینده شده‌اند، به‌زودی دامنه این بحران در همه جای شهر گسترده می‌شود. بااین‌وجود باید گفت، سازه‌های تاریخی به دلیل قدمت و حساسیتی که دارند در صف اول آسیب‌های ناشی از فرونشست قرار می‌گیرند، خاصه اینکه میراث تاریخی و فرهنگی اصفهان ، از ویژگی‌های برجسته و به قولی "پرچم" این شهر محسوب می‌شوند.

از دیگر سو درحالی‌که سازمان زمین‌شناسی بر اساس وظیفه ذاتی‌ای که درباره بررسی رفتار زمین دارد و نسبت به فرونشست در اصفهان هشدار می‌دهد، برخی کارشناسان معتقدند که برای بررسی دقیق‌تر این موضوع به‌خصوص درباره ترک‌ها یا فرونشست‌های نامتقارن در بناهای تاریخی باید تیمی از کارشناسان زمین‌شناسی، میراث فرهنگی و متخصصان سازه به‌وسیله دستگاه‌های دقیق، فرونشست و آسیب‌ها را در یک بازه زمانی یک تا دو ساله بررسی دقیق‌تری کنند تا مشخص شود نوک پیکان آسیب‌ها رو به کدام سمت متمایل است.

انتهای پیام/