«پرچم» و «سرود ملی» در هر كشور، نمایانگر هویت ملی مردم آن كشور می‌باشد. پرچم با رنگ‌ها و نقش‌هایش و سرود ملی با معانی و مفاهیم و موسیقی‌اش. همزمان با انتشار پرونده‌ی ماه با موضوع «سرود ملی» دكتر عبدالله بیچرانلو، استادیار علوم اجتماعی دانشگاه تهران در یادداشتی به بررسی این دو نماد پرداخته است.
سرود
در سرود ملی هر كشوری، عناصر برجسته‌ی ملی و هویتی هر كشور است كه نشانه‌ی آرمان‌ها و آمال فرزندان و مردم آن كشور می‌باشد؛ آرمان‌ها و آرزوهایی همچون آزادی، وحدت و استقلال و برخورداری مردم آن كشور. در سرود ملی هر كشور، به هستی‌شناسی مردم، مبانی و ایدئولوژی نظام سیاسی كشور، تاریخ و شكوه یا پیروزی‌ها بر دشمنان اشاره می‌كنند؛ مثلاً «اتحاد و قانون و آزادی، رمز سعادت ما هستند» یا «نام حق است ما را رهبر / بگو الله اكبر، بگو الله اكبر»۱
* بیشترین واژگان و معانی در سرودهای ملی
پربسامدترین واژگان: وطن (میهن)، كشور، سرزمین، پایداری و جاودانگی، امید، آزادی، صلح، شكوه، شجاعت، سربلندی، عظمت و ... یا مفاهیم معادل آن‌ها از پربسامدترین واژگان در سرودهای ملی هستند.
واژگان و عباراتی برای تأكید بر جاودانگی و مانایی وطن: «پاینده مانی و جاودان»، «استوار باش»، «زنده بمان»، «پایدار تا ابد»، «جاودانه باشی»، «این كشور همیشه تابان خواهد بود / مثل آفتاب در آسمان كبود»، «پاینده بودی، هستی و مانی»
واژگانی برای تأكید بر همبستگی و وفاداری؛ مانند «همه‌ی ما برای میهن»
معانی ایجابی و سلبی در سرودهای ملی: بندهای مختلف سرود ملی ممكن است ایجابی باشد. به این معنی كه آمالی را طرح و فلسفه‌ی خاصی را تأیید می‌كنند: «آزاد می‌مانیم»، «حافظ عظمتت خواهیم بود» و ...
برخی بندها ممكن است سلبی باشند و مثلاً مسائل و مصائبی را نفی می‌كنند كه در گذشته بر یك كشور تحمیل شده است؛ مثل: «به بندها و وابستگی‌ها برنمی‌گردیم»، «سر خم نخواهیم كرد»، «زیر بار ظلم نخواهیم رفت» و «تن به ذلت نخواهیم داد»، «از آتش دشمن نهراس»، «هراس در جان‌های ما راهی ندارد» و ...
ویژگی‌های قومی یا جغرافیایی در سرودهای ملی: در برخی سرودهای ملی، قومیت‌ها یا اجزاء یا ویژگی‌های جغرافیایی كشورها -مانند رودهای بزرگ آن یا گستره‌ی آن- گنجانده شده است: «دریا و زمینش گوهر مشرق زمین‌اند»، «از ژرفنای دریاهای ما»، «از فراز كوهستان‌های جاوادنه‌ی ما»، «از رود ... تا رود ...»، «نامت در تپه‌زارهای وندهیا و هیمالیا طنین‌افكن است و با نوای جمُنا و گنگ در هم می‌آمیزد»، «خانه‌ی ما را دریا در بر گرفته»، «سرزمین ما آكنده از موهبات طبیعی است»، «این كشور خانه‌ی همه است / از بلوچ، از ازبك از پشتون و هزاره، از تركمن و تاجیك، هم عرب و گوجر است» «از دریاهای جنوبی تا شمالگان، جنگل‌ها و دشت‌هایمان گسترده شده، سرزمینی پهناور و رؤیایی برای زندگی»، «دشت‌های شام، و دژهای افراخته سركشیده است به آسمان، برفراز ابر»، «از دره‌های سبز تا دریاهای بی‌كران».
همچنین بندهایی از برخی سرودهای ملی بر وحدت، همبستگی و اتحاد میان مردم آن كشور تأكید دارند: «هزار هزار دل‌های ما، به‌سان یك قلب می‌تپد»، «متحد و یكپارچه‌ایم»، «دست در دست یكدیگر داریم»، «برادرانه، با قلب‌ها و با دستانمان» و ...
در برخی از سرودها به‌ویژه كشورهایی كه پیشینه‌ی انقلاب یا مبارزه برای دستیابی به استقلال داشته‌اند، بندهایی پرشور به منظور تقویت همبستگی و حفظ شور مبارزه گنجانده شده است: «بپا خیزید»، «برخیزید»، «به پیش بتازید»، «آن‌جا كه كوه و كمر پاسخ می‌دهد، آن فراخوان برمی‌خیزد كه گرد هم آیید و یكپارچه برپا می‌ایستیم»، «بگذار تا با شجاعت، دست به دست هم دهیم» و ...
* خطاب‌های سرودهای ملی
در بندهای سرودهای ملی، شاهد انواع گوناگون خطاب‌قراردادن نیز هستیم. در بسیاری از موارد این خطاب‌قراردادن دالّ بر اعلام وفاداری یا عهدبستن با وطن یا رهبر یك كشور یا طلب‌كردن آمالی برای وطن است:
۱. خطاب به میهن؛ «در درخشش این اقبال، جوانه كن، جوانه كن سرزمین پدری»، «دیار ارجمند ما به بخت ما سرِ عزیز تو بلند باد / سعادت تو، دولت تو بی‌گزند باد»، «تو مادرِ یگانه‌ای / بقای تو بود بقای خاندان ما / مرام تو بود مرام جسم و جان ما»، «ای دژ مقدسمان / ای میهن عزیزمان، با اراده‌ی راسخ و عزم باشكوهت / یادمان تمام دوران‌هایی / پرشكوه باش ای مام میهن»، «ای افتخار ما / ما دست خود را به سوی تو دراز كرده‌ایم»، «رُستنگاه آزادگان / برآمدنگاه روشنی‌ها / انجمن‌گاه سرفرازی و پشتیبانی‌ها / سرفرازی و پشتیبانی‌ات پاینده باد»، «ای میهن گرامی، میهن پرستیدنی ما درود، درود»، «برای پسران این خاك تو مادری مهربانی میهن گرامی»
۲. خطاب به مردم آن كشور (شامل نیاكان، زندگان و آیندگان)؛ «بیایید تا برای آزادی زندگی كنیم و بكوشیم»، «بیایید همه برای این هدف تلاش كنیم»، «بیایید مسرور باشیم، زیرا كه جوان و آزادیم» «فرزندان میهن بپاخیزید، روز شكوه و سرفرازی رسیده است.» «سلاح برگیرید» «گُردان‌های رزم را تشكیل دهید.»، «پاسداران سرزمین، درود بر شما / خوار نخواهند شد روان‌های سربلند ما»، «برادران بیایید برای سرفرازی بكوشیم تا جهان را گواه گیریم.»
۳. خطاب مستقیم به خداوند یا به طور غیر مستقیم و به صورت دعا: «خدایا به نیایش‌های ما گوش فراده»، «خدایا ما را رستگار ساز»، «خدایا به كشور ما بركت ده»، «خدایا كشور ما را از گزندها حفظ كن»، «خدایا رنج مردم را از بین ببر.» «خدایا كشور ما را از جنگ دور كن.»، «پاك سرزمین شاد باد / مركز یقین شاد باد»، «پروردگار برای ابد آن را محفوظ نگهدارد.»
۴. خطاب به دشمنان كشور: «بلرزید! ای خائنان و ظالمان / ای مایه‌ی شرم همه‌ی مردان نیك»، «نقشه‌های پدركُشی‌تان جزا داده خواهند شد»، «ما همه سربازانیم به كارزار شما / اگر دلاوران جوان ما بر خاك اُفتند، آماده‌ی پیوستن به كارزار با شما»، «زمانه‌ی گستاخی به سر رسیده است و ما آن را مانند كتابی بسته‌ایم، امروز روز حساب است / پس آماده شو و جواب خود را بگیر.»
۵. خطاب به یك رهبر یا خطاب به حاكم یك كشور: به‌ویژه در نظام‌های سلطنتی كه پادشاهان قدرت بی‌چون و چرا به شمار می‌آیند.
۶. خطاب به پرچم یك كشور: «صورتت را برنگردان، قربانت گردم ای هلال نازنین»
۷. خطاب به یك آرمان بلند مانند آزادی: «اگر تحقق این برابری كه با بازوان نیرومند خود بدان دست یافتیم در آغوش تو است، ای آزادی سینه‌ی ما در برابر مرگ خواهد ایستاد.»
پرچم
درفش، بیرَق، عَلَم، لَواء یا رایَت به معنی پرچم از دیرباز مورد استفاده بوده و از آن به عنوان علامت معین رهبر، لشكر، فرمانده لشگریان و ... استفاده شده است.
همانند نام كشور، پرچم و نشان آن نیز در شناخت هر كشوری مهم است و نشان‌دهنده‌ی هستی‌شناسی، انگیزه‌ها، باورها، آرمان‌ها، نگرش‌ها و ایدئولوژی و در برخی موارد حتی بیانگر پیشینه‌ی یك ملت است. پرچم ممكن است بیان‌كننده‌ی شرایط جغرافیایی، فرهنگی و حتی صنعتی و كشاورزی یك كشور نیز باشد. پرچم مهم‌ترین سند هویتی و نماد ملی یك كشور در عرصه‌ی بین‌المللی است و به طور بسیار فشرده و انتزاع‌یافته، یك ملت و باورهای آن را معرفی می‌كند.
* تاریخچه‌ی پرچم
اقوام، پیروان ادیان و دولت-ملت‌های مختلف، در طول تاریخِ برای ایجاد تمایز میان هویت خود با دیگران، از پرچم طراحی‌شده و نمایانگر باورهای خود استفاده كرده‌اند. نخستین پرچم‌های رسمی در كشورهایی مانند چین برای مشخص كردن بخش‌های مختلف ارتش به كار می‌رفت. بیشترین تغییر و تحولات پرچم‌ها مربوط به كاركردهای آن‌ها در دریا بوده است. كشتی‌ها پرچم‌ها را برای شناسایی از فاصله‌ی دور و بسیاری مقاصد دیگر استفاده می‌بردند. برخی پرچم‌های مشهور مانند پرچم‌های هلند و اسپانیا مشخصاً برای كاربرد دریایی طراحی شده بودند.
با پیدایش دولت-ملت‌ها، پرچم‌ها نقش و اهمیت بسیار پررنگی یافتند و از جایگاه برجسته‌تری در عرصه‌ی سیاست برخوردار شدند. بسیاری از كشورهای استقلال‌یافته، پرچم‌هایی را براساس ایدئولوژی و رویكرد احزاب سیاسی یا گروه‌هایی كه استقلال آن كشور را به ارمغان آورده بود، طراحی و استفاده كردند. امروز پرچم هر كشور به عنوان یك نماد بسیار پرمعنی و بیانگر هویت، تاریخ، فرهنگ و فلسفه‌ی هر كشور، در ایجاد همبستگی و اتحاد شهروندان، قومیت‌ها، پیروان ادیان و مذاهب گوناگون، مناطق جغرافیایی و اجتماع‌های فرهنگی مختلف ذیل ملت‌ها نقش بسیار مهمی ایفا می‌كنند. در حال حاضر در بسیاری از كشورها یك روز در سال به عنوان روز پرچم ملی جشن گرفته می‌شود.
* شكل پرچم‌ها
پرچم‌ها معمولاً مستطیل شكل هستند، اما مى‌توانند به شكل‌هاى دیگرى كه بتوان آن‌ها را برافراشت نیز طراحى شوند، و مثلاً به شكل سه‌گوش. از انواع غیر معمول پرچم‌ها مى‌توان به پرچم غیر مستطیل شكل نپال و پرچم مربع‌شكل سوئیس اشاره كرد. طراحى و شكل بعضى از پرچم‌ها الهام‌بخش پیدایش و طراحى دیگر پرچم‌ها بوده است و برخى از آن‌ها بر اساس هدفى خاص ایجاد شده است.
* نمادهای گوناگون در پرچم‌های جهان
۱. صلیب: نشانه‌ی پیشینه‌ی حاكمیت فرهنگ مسیحی و پیروی از دین مسیحیت در یك كشور است. در پرچم كشورهایی مانند یونان، دانمارك، فنلاند، ایسلند، نروژ و سوئد و بسیاری از كشورهای دیگر دیده می‌شود.
۲. هلال ماه و ستاره: این دو در كنار یكدیگر، متشكل از دو بخش هلال ماه و ستاره پنچ‌گوشه، معمولاً به نشانه‌ی اسلام و پیشینه‌ی حاكمیت فرهنگ اسلامی و پیروی از دین اسلام در یك كشور به كار می‌رود كه در پرچم كشورهایی مانند تركیه٬ پاكستان٬ الجزایر٬ جمهوری آذربایجان٬ مالزی٬ موریتانی٬ تونس به كار رفته است. در پرچم برخی كشورها مانند مالدیو، هلال به‌تنهایی نیز نشانه‌ی اسلام است.
۳. ستاره پنج‌پَر زرد: نشانه‌ی حاكمیت حزب كمونیست به‌شمار می‌رود و در پرچم كشورهایی مانند چین استفاده شده است. در پرچم ویتنام نیز نشانه‌ی پنج گروه از كارگران است كه سوسیالیسم را در این كشور برقرار كردند.
ستاره‌ها در پرچم‌های برخی كشورها مانند هندوراس و فیلیپین (سه‌ستاره)، تركمنستان (پنج‌ستاره) یادآورنده‌ی تعداد ایالت‌ها یا استان‌ها یا مناطق اصلی این كشورهاست. پنج ستاره در پرچم كوزوو، نشانه‌ی پنج جامعه‌ی فرهنگی در این كشور است.
در برخی كشورها مانند قرقیزستان، تعداد اشعه‌های خورشید چنین كاركردی دارد. مثلاً در پرچم قرقیزستان، ۴۰ اشعه، به نشانه‌ی ۴۰ قبیله و ۴۰ قهرمان این كشور وجود دارد.
۴. نوار پرچم: در پرچم برخی كشورهای تعداد نوارهای روی پرچم دلالتی خاص دارد؛ از جمله در پرچم مالزی كه تعداد ۱۴ نوار قرمز و سفید، نشانه‌ی ۱۴ استان یا ایالت این فدراسیون هستند. در پرچم یونان، ۹ نوار سفید و آبی، نمایاننده‌ی ۹ هجای فریاد «آزادی یا مرگ» در زبان یونانی است كه در طول جنگ استقلال این كشور سرداده می‌شد.
۵. نشانه‌های صنعتی یا كشاورزی: این نشانه‌ها بیانگر رواج صنعت یا كشاورزی یا علاقه‌مندی به رواج آن یا توجه به قشر صنعتگر و كشاورز (در پرچم‌های كشورهایی مانند برمه، آنگولا، موزامبیك و ...) هستند.
۶. تصاویر گیاهان یا حیوانات: تصاویر گیاهان نشانه‌ی پوشش غالب گیاهی در یك كشور است. در پرچم لبنان (درخت سدر) و كانادا (برگ افرا)
تصاویر حیوانات نیز نشانه‌ی علاقه‌مندی یا باور مذهبی مردم به حیوانات است. (شیر در پرچم سریلانكا، اژدها در پرچم بوتان، عقاب دو سر سیاه به نشانه‌ی قدرت و تیزبینی در پرچم آلبانی كه پرچم نظامیان این كشور در جنگ با تركیه بوده است.)
علاوه بر موارد یادشده، عبارات و اشكال گوناگون دیگری بر پرچم‌های كشورهای مختلف به‌كار می‌رود مانند عباراتی كه در پرچم كشورهای ایران و عربستان به نشانه‌ی اسلام به كار رفته است یا تصویر چاكرا (چرخ) در پرچم هند كه نشانی از باورهای بودایی در این كشور است و تصویر یك معبد مشهور در پرچم كامبوج نیز حاكی از باورهای دینی در این كشور است.
* روانشناسی برخی رنگهای به‌كاررفته در پرچم كشورهای جهان
حداقل یكى از رنگ‌هاى آبى، زرد، سیاه، سفید، سبز و قرمز، زعفرانی، نارنجی و ... در پرچم كشورهای مختلف وجود دارد.
قرمز: نشانه‌ی انقلاب، شجاعت، قدرت، شهامت و مفاهیمی از این دست است. مثلاً برخی كشورهایی كه در جنگ‌های جهانی شركت داشته‌اند، از رنگ قرمز برای گرامیداشت فداكاری‌های سربازانشان در این جنگ‌ها، از رنگ قرمز در پرچمشان استفاده كرده‌اند. همچنین این رنگ به نشانه‌ی شجاعت و فداكاری‌های سربازان یك كشور در جنگ‌های استقلال آن كشور به كار می‌رود. رنگ قرمز در پرچم ارمنستان، این دلالت را دارد. قرمز در پرچم كشور ویتنام، نشانه‌ی وقوع انقلاب در این كشور است. همچنین قرمز در پرچم برخی كشورها مانند مغولستان، در آغاز نشانه‌ی كمونیسم بوده است، اما امروز نشانه‌ی پویایی و پیشرفت به شمار می‌رود. قرمز در پرچم فیلیپین، به معنی شجاعت است.
آبی: همچون رنگ سفید بر پاكی و البته بر اعتماد نیز دلالت دارد. در نقاشی‌‌های كلیساها، رنگ آبی نشان‌دهنده‌ی احساسات عمیق، شكوفایی اعتقاد و تواضع در برابر خداوند و در اسلام (آبی فیروزه‌ای) و مسیحیت، یادآور پاكی و ایمان است. رنگ آبی، معنایی الهی و آسمانی دارد و در میان شرقی‌‌ها و غربی‌‌ها نشانه‌ای از تقدس است. به همین دلیل در كاشی‌كاری‌‌های مساجد، حسینیه‌‌ها و مكان‌‌های مقدس از رنگهای آبی استفاده می‌كنند، چون این رنگ كمك می‌كند انسان به ملكوت بیندیشد. در پرچم برخی كشورها، علاوه بر موارد یادشده، آبی بر دریاچه‌های آن كشور یا دریاهای مجاور یك كشور دلالت دارد. مثلاً در پرچم كشور باهاماش، آبی نشانه‌ی دریای كارائیب است. با این حال در پرچم بسیاری از كشورها از جمله اوكراین، آبی بر آبی آسمان دلالت دارد.
زرد: با توجه به پیشینه‌ی فرهنگی (مثلاً در كشورهای بودایی) و نیز جغرافیای كشورهای مختلف، دلالت‌های متنوعی دارد؛ از جمله رنگ زرد طلایی در پرچم كشور باربادوس، نشانه‌ی شن‌های این كشور است. در پرچم كشور اوكراین، بر مزارع گسترده‌ی گندم دلالت دارد. همچنین رنگ زرد از رنگهای پان‌آفریقایی به شمار می‌رود كه در پرچم برخی كشورهای دارای جمعیت سیاهپوست در قاره‌ی آمریكا مانند جاماییكا از این رنگ استفاده شده است.
سبز: نشانه‌ی امنیت، امید و جوانى، سرسبزى و آرامش است. سبز، در اسلام، نشانه‌ی ایمان و عقیده در دین، توكل به خدا، بقا و جاودانگی و همچنین نشانه‌ی روز قیامت است. رنگ سبز به طور سنتی، رنگ دین اسلام به شمار می‌رود. در پرچم كشورهایی مانند عربستان، جمهوری آذربایجان، افغانستان، سریلانكا و مالدیو چنین دلالتی دارد.
همچنین در پرچم كشورهایی مانند جاماییكا بر سرسبزی و پوشش جنگلی دارد و در پرچم ازبكستان نیز نشانه‌ی سرسبزی و حاصل‌خیزی است.
سفید: در پرچم اغلب كشورها از جمله ازبكستان و هند نشانه‌ی صلح است، اما از برخی دلالت‌های دیگر نیز برخوردار است. در پرچم كشور فنلاند، حاكی از پوشش گسترده‌ی برف در زمستان دارد یا در پرچم كانادا نشانه‌ی مناطق برفی شمال این كشور است. در پرچم تاجیكستان، نشانه‌ی صنعت مهم این كشور، یعنی پنبه است. سفید در پرچم اندونزی به معنی روح است كه در مقابل رنگ قرمز كه بر جسم دلالت دارد، قرار داده شده است. سفیدی صلیب در پرچم یونان، به نشانه‌ی پاكی جنگ استقلال یونان گنجانده شده است.
سیاه: معانی و دلالت‌های گوناگونی دارد؛ علاوه بر این‌كه بر خاك دلالت دارد، حاكی از رنج، سیاهی و ظلم گذشته نیز است. در پرچم استونی، رنگ سیاه چنین دلالتی دارد. همچنین در پرچم جامائیكا نشانه‌ی رنج‌هایی است كه در گذشته بر مردم این كشور رفته است. همچنین سیاه، نماد قدرت است و در پرچم كشورهایی مانند باهاماس، نشانه‌ی قدرت مردم است.
سرود
در سرود ملی هر كشوری، عناصر برجسته‌ی ملی و هویتی هر كشور است كه نشانه‌ی آرمان‌ها و آمال فرزندان و مردم آن كشور می‌باشد؛ آرمان‌ها و آرزوهایی همچون آزادی، وحدت و استقلال و برخورداری مردم آن كشور. در سرود ملی هر كشور، به هستی‌شناسی مردم، مبانی و ایدئولوژی نظام سیاسی كشور، تاریخ و شكوه یا پیروزی‌ها بر دشمنان اشاره می‌كنند؛ مثلاً «اتحاد و قانون و آزادی، رمز سعادت ما هستند» یا «نام حق است ما را رهبر / بگو الله اكبر، بگو الله اكبر»۱
* بیشترین واژگان و معانی در سرودهای ملی
پربسامدترین واژگان: وطن (میهن)، كشور، سرزمین، پایداری و جاودانگی، امید، آزادی، صلح، شكوه، شجاعت، سربلندی، عظمت و ... یا مفاهیم معادل آن‌ها از پربسامدترین واژگان در سرودهای ملی هستند.
واژگان و عباراتی برای تأكید بر جاودانگی و مانایی وطن: «پاینده مانی و جاودان»، «استوار باش»، «زنده بمان»، «پایدار تا ابد»، «جاودانه باشی»، «این كشور همیشه تابان خواهد بود / مثل آفتاب در آسمان كبود»، «پاینده بودی، هستی و مانی»
واژگانی برای تأكید بر همبستگی و وفاداری؛ مانند «همه‌ی ما برای میهن»
معانی ایجابی و سلبی در سرودهای ملی: بندهای مختلف سرود ملی ممكن است ایجابی باشد. به این معنی كه آمالی را طرح و فلسفه‌ی خاصی را تأیید می‌كنند: «آزاد می‌مانیم»، «حافظ عظمتت خواهیم بود» و ...
برخی بندها ممكن است سلبی باشند و مثلاً مسائل و مصائبی را نفی می‌كنند كه در گذشته بر یك كشور تحمیل شده است؛ مثل: «به بندها و وابستگی‌ها برنمی‌گردیم»، «سر خم نخواهیم كرد»، «زیر بار ظلم نخواهیم رفت» و «تن به ذلت نخواهیم داد»، «از آتش دشمن نهراس»، «هراس در جان‌های ما راهی ندارد» و ...
ویژگی‌های قومی یا جغرافیایی در سرودهای ملی: در برخی سرودهای ملی، قومیت‌ها یا اجزاء یا ویژگی‌های جغرافیایی كشورها -مانند رودهای بزرگ آن یا گستره‌ی آن- گنجانده شده است: «دریا و زمینش گوهر مشرق زمین‌اند»، «از ژرفنای دریاهای ما»، «از فراز كوهستان‌های جاوادنه‌ی ما»، «از رود ... تا رود ...»، «نامت در تپه‌زارهای وندهیا و هیمالیا طنین‌افكن است و با نوای جمُنا و گنگ در هم می‌آمیزد»، «خانه‌ی ما را دریا در بر گرفته»، «سرزمین ما آكنده از موهبات طبیعی است»، «این كشور خانه‌ی همه است / از بلوچ، از ازبك از پشتون و هزاره، از تركمن و تاجیك، هم عرب و گوجر است» «از دریاهای جنوبی تا شمالگان، جنگل‌ها و دشت‌هایمان گسترده شده، سرزمینی پهناور و رؤیایی برای زندگی»، «دشت‌های شام، و دژهای افراخته سركشیده است به آسمان، برفراز ابر»، «از دره‌های سبز تا دریاهای بی‌كران».
همچنین بندهایی از برخی سرودهای ملی بر وحدت، همبستگی و اتحاد میان مردم آن كشور تأكید دارند: «هزار هزار دل‌های ما، به‌سان یك قلب می‌تپد»، «متحد و یكپارچه‌ایم»، «دست در دست یكدیگر داریم»، «برادرانه، با قلب‌ها و با دستانمان» و ...
در برخی از سرودها به‌ویژه كشورهایی كه پیشینه‌ی انقلاب یا مبارزه برای دستیابی به استقلال داشته‌اند، بندهایی پرشور به منظور تقویت همبستگی و حفظ شور مبارزه گنجانده شده است: «بپا خیزید»، «برخیزید»، «به پیش بتازید»، «آن‌جا كه كوه و كمر پاسخ می‌دهد، آن فراخوان برمی‌خیزد كه گرد هم آیید و یكپارچه برپا می‌ایستیم»، «بگذار تا با شجاعت، دست به دست هم دهیم» و ...
* خطاب‌های سرودهای ملی
در بندهای سرودهای ملی، شاهد انواع گوناگون خطاب‌قراردادن نیز هستیم. در بسیاری از موارد این خطاب‌قراردادن دالّ بر اعلام وفاداری یا عهدبستن با وطن یا رهبر یك كشور یا طلب‌كردن آمالی برای وطن است:
۱. خطاب به میهن؛ «در درخشش این اقبال، جوانه كن، جوانه كن سرزمین پدری»، «دیار ارجمند ما به بخت ما سرِ عزیز تو بلند باد / سعادت تو، دولت تو بی‌گزند باد»، «تو مادرِ یگانه‌ای / بقای تو بود بقای خاندان ما / مرام تو بود مرام جسم و جان ما»، «ای دژ مقدسمان / ای میهن عزیزمان، با اراده‌ی راسخ و عزم باشكوهت / یادمان تمام دوران‌هایی / پرشكوه باش ای مام میهن»، «ای افتخار ما / ما دست خود را به سوی تو دراز كرده‌ایم»، «رُستنگاه آزادگان / برآمدنگاه روشنی‌ها / انجمن‌گاه سرفرازی و پشتیبانی‌ها / سرفرازی و پشتیبانی‌ات پاینده باد»، «ای میهن گرامی، میهن پرستیدنی ما درود، درود»، «برای پسران این خاك تو مادری مهربانی میهن گرامی»
۲. خطاب به مردم آن كشور (شامل نیاكان، زندگان و آیندگان)؛ «بیایید تا برای آزادی زندگی كنیم و بكوشیم»، «بیایید همه برای این هدف تلاش كنیم»، «بیایید مسرور باشیم، زیرا كه جوان و آزادیم» «فرزندان میهن بپاخیزید، روز شكوه و سرفرازی رسیده است.» «سلاح برگیرید» «گُردان‌های رزم را تشكیل دهید.»، «پاسداران سرزمین، درود بر شما / خوار نخواهند شد روان‌های سربلند ما»، «برادران بیایید برای سرفرازی بكوشیم تا جهان را گواه گیریم.»
۳. خطاب مستقیم به خداوند یا به طور غیر مستقیم و به صورت دعا: «خدایا به نیایش‌های ما گوش فراده»، «خدایا ما را رستگار ساز»، «خدایا به كشور ما بركت ده»، «خدایا كشور ما را از گزندها حفظ كن»، «خدایا رنج مردم را از بین ببر.» «خدایا كشور ما را از جنگ دور كن.»، «پاك سرزمین شاد باد / مركز یقین شاد باد»، «پروردگار برای ابد آن را محفوظ نگهدارد.»
۴. خطاب به دشمنان كشور: «بلرزید! ای خائنان و ظالمان / ای مایه‌ی شرم همه‌ی مردان نیك»، «نقشه‌های پدركُشی‌تان جزا داده خواهند شد»، «ما همه سربازانیم به كارزار شما / اگر دلاوران جوان ما بر خاك اُفتند، آماده‌ی پیوستن به كارزار با شما»، «زمانه‌ی گستاخی به سر رسیده است و ما آن را مانند كتابی بسته‌ایم، امروز روز حساب است / پس آماده شو و جواب خود را بگیر.»
۵. خطاب به یك رهبر یا خطاب به حاكم یك كشور: به‌ویژه در نظام‌های سلطنتی كه پادشاهان قدرت بی‌چون و چرا به شمار می‌آیند.
۶. خطاب به پرچم یك كشور: «صورتت را برنگردان، قربانت گردم ای هلال نازنین»
۷. خطاب به یك آرمان بلند مانند آزادی: «اگر تحقق این برابری كه با بازوان نیرومند خود بدان دست یافتیم در آغوش تو است، ای آزادی سینه‌ی ما در برابر مرگ خواهد ایستاد.»
پرچم
درفش، بیرَق، عَلَم، لَواء یا رایَت به معنی پرچم از دیرباز مورد استفاده بوده و از آن به عنوان علامت معین رهبر، لشكر، فرمانده لشگریان و ... استفاده شده است.
همانند نام كشور، پرچم و نشان آن نیز در شناخت هر كشوری مهم است و نشان‌دهنده‌ی هستی‌شناسی، انگیزه‌ها، باورها، آرمان‌ها، نگرش‌ها و ایدئولوژی و در برخی موارد حتی بیانگر پیشینه‌ی یك ملت است. پرچم ممكن است بیان‌كننده‌ی شرایط جغرافیایی، فرهنگی و حتی صنعتی و كشاورزی یك كشور نیز باشد. پرچم مهم‌ترین سند هویتی و نماد ملی یك كشور در عرصه‌ی بین‌المللی است و به طور بسیار فشرده و انتزاع‌یافته، یك ملت و باورهای آن را معرفی می‌كند.
* تاریخچه‌ی پرچم
اقوام، پیروان ادیان و دولت-ملت‌های مختلف، در طول تاریخِ برای ایجاد تمایز میان هویت خود با دیگران، از پرچم طراحی‌شده و نمایانگر باورهای خود استفاده كرده‌اند. نخستین پرچم‌های رسمی در كشورهایی مانند چین برای مشخص كردن بخش‌های مختلف ارتش به كار می‌رفت. بیشترین تغییر و تحولات پرچم‌ها مربوط به كاركردهای آن‌ها در دریا بوده است. كشتی‌ها پرچم‌ها را برای شناسایی از فاصله‌ی دور و بسیاری مقاصد دیگر استفاده می‌بردند. برخی پرچم‌های مشهور مانند پرچم‌های هلند و اسپانیا مشخصاً برای كاربرد دریایی طراحی شده بودند.
با پیدایش دولت-ملت‌ها، پرچم‌ها نقش و اهمیت بسیار پررنگی یافتند و از جایگاه برجسته‌تری در عرصه‌ی سیاست برخوردار شدند. بسیاری از كشورهای استقلال‌یافته، پرچم‌هایی را براساس ایدئولوژی و رویكرد احزاب سیاسی یا گروه‌هایی كه استقلال آن كشور را به ارمغان آورده بود، طراحی و استفاده كردند. امروز پرچم هر كشور به عنوان یك نماد بسیار پرمعنی و بیانگر هویت، تاریخ، فرهنگ و فلسفه‌ی هر كشور، در ایجاد همبستگی و اتحاد شهروندان، قومیت‌ها، پیروان ادیان و مذاهب گوناگون، مناطق جغرافیایی و اجتماع‌های فرهنگی مختلف ذیل ملت‌ها نقش بسیار مهمی ایفا می‌كنند. در حال حاضر در بسیاری از كشورها یك روز در سال به عنوان روز پرچم ملی جشن گرفته می‌شود.
* شكل پرچم‌ها
پرچم‌ها معمولاً مستطیل شكل هستند، اما مى‌توانند به شكل‌هاى دیگرى كه بتوان آن‌ها را برافراشت نیز طراحى شوند، و مثلاً به شكل سه‌گوش. از انواع غیر معمول پرچم‌ها مى‌توان به پرچم غیر مستطیل شكل نپال و پرچم مربع‌شكل سوئیس اشاره كرد. طراحى و شكل بعضى از پرچم‌ها الهام‌بخش پیدایش و طراحى دیگر پرچم‌ها بوده است و برخى از آن‌ها بر اساس هدفى خاص ایجاد شده است.
* نمادهای گوناگون در پرچم‌های جهان
۱. صلیب: نشانه‌ی پیشینه‌ی حاكمیت فرهنگ مسیحی و پیروی از دین مسیحیت در یك كشور است. در پرچم كشورهایی مانند یونان، دانمارك، فنلاند، ایسلند، نروژ و سوئد و بسیاری از كشورهای دیگر دیده می‌شود.
۲. هلال ماه و ستاره: این دو در كنار یكدیگر، متشكل از دو بخش هلال ماه و ستاره پنچ‌گوشه، معمولاً به نشانه‌ی اسلام و پیشینه‌ی حاكمیت فرهنگ اسلامی و پیروی از دین اسلام در یك كشور به كار می‌رود كه در پرچم كشورهایی مانند تركیه٬ پاكستان٬ الجزایر٬ جمهوری آذربایجان٬ مالزی٬ موریتانی٬ تونس به كار رفته است. در پرچم برخی كشورها مانند مالدیو، هلال به‌تنهایی نیز نشانه‌ی اسلام است.
۳. ستاره پنج‌پَر زرد: نشانه‌ی حاكمیت حزب كمونیست به‌شمار می‌رود و در پرچم كشورهایی مانند چین استفاده شده است. در پرچم ویتنام نیز نشانه‌ی پنج گروه از كارگران است كه سوسیالیسم را در این كشور برقرار كردند.
ستاره‌ها در پرچم‌های برخی كشورها مانند هندوراس و فیلیپین (سه‌ستاره)، تركمنستان (پنج‌ستاره) یادآورنده‌ی تعداد ایالت‌ها یا استان‌ها یا مناطق اصلی این كشورهاست. پنج ستاره در پرچم كوزوو، نشانه‌ی پنج جامعه‌ی فرهنگی در این كشور است.
در برخی كشورها مانند قرقیزستان، تعداد اشعه‌های خورشید چنین كاركردی دارد. مثلاً در پرچم قرقیزستان، ۴۰ اشعه، به نشانه‌ی ۴۰ قبیله و ۴۰ قهرمان این كشور وجود دارد.
۴. نوار پرچم: در پرچم برخی كشورهای تعداد نوارهای روی پرچم دلالتی خاص دارد؛ از جمله در پرچم مالزی كه تعداد ۱۴ نوار قرمز و سفید، نشانه‌ی ۱۴ استان یا ایالت این فدراسیون هستند. در پرچم یونان، ۹ نوار سفید و آبی، نمایاننده‌ی ۹ هجای فریاد «آزادی یا مرگ» در زبان یونانی است كه در طول جنگ استقلال این كشور سرداده می‌شد.
۵. نشانه‌های صنعتی یا كشاورزی: این نشانه‌ها بیانگر رواج صنعت یا كشاورزی یا علاقه‌مندی به رواج آن یا توجه به قشر صنعتگر و كشاورز (در پرچم‌های كشورهایی مانند برمه، آنگولا، موزامبیك و ...) هستند.
۶. تصاویر گیاهان یا حیوانات: تصاویر گیاهان نشانه‌ی پوشش غالب گیاهی در یك كشور است. در پرچم لبنان (درخت سدر) و كانادا (برگ افرا)
تصاویر حیوانات نیز نشانه‌ی علاقه‌مندی یا باور مذهبی مردم به حیوانات است. (شیر در پرچم سریلانكا، اژدها در پرچم بوتان، عقاب دو سر سیاه به نشانه‌ی قدرت و تیزبینی در پرچم آلبانی كه پرچم نظامیان این كشور در جنگ با تركیه بوده است.)
علاوه بر موارد یادشده، عبارات و اشكال گوناگون دیگری بر پرچم‌های كشورهای مختلف به‌كار می‌رود مانند عباراتی كه در پرچم كشورهای ایران و عربستان به نشانه‌ی اسلام به كار رفته است یا تصویر چاكرا (چرخ) در پرچم هند كه نشانی از باورهای بودایی در این كشور است و تصویر یك معبد مشهور در پرچم كامبوج نیز حاكی از باورهای دینی در این كشور است.
* روانشناسی برخی رنگهای به‌كاررفته در پرچم كشورهای جهان
حداقل یكى از رنگ‌هاى آبى، زرد، سیاه، سفید، سبز و قرمز، زعفرانی، نارنجی و ... در پرچم كشورهای مختلف وجود دارد.
قرمز: نشانه‌ی انقلاب، شجاعت، قدرت، شهامت و مفاهیمی از این دست است. مثلاً برخی كشورهایی كه در جنگ‌های جهانی شركت داشته‌اند، از رنگ قرمز برای گرامیداشت فداكاری‌های سربازانشان در این جنگ‌ها، از رنگ قرمز در پرچمشان استفاده كرده‌اند. همچنین این رنگ به نشانه‌ی شجاعت و فداكاری‌های سربازان یك كشور در جنگ‌های استقلال آن كشور به كار می‌رود. رنگ قرمز در پرچم ارمنستان، این دلالت را دارد. قرمز در پرچم كشور ویتنام، نشانه‌ی وقوع انقلاب در این كشور است. همچنین قرمز در پرچم برخی كشورها مانند مغولستان، در آغاز نشانه‌ی كمونیسم بوده است، اما امروز نشانه‌ی پویایی و پیشرفت به شمار می‌رود. قرمز در پرچم فیلیپین، به معنی شجاعت است.
آبی: همچون رنگ سفید بر پاكی و البته بر اعتماد نیز دلالت دارد. در نقاشی‌‌های كلیساها، رنگ آبی نشان‌دهنده‌ی احساسات عمیق، شكوفایی اعتقاد و تواضع در برابر خداوند و در اسلام (آبی فیروزه‌ای) و مسیحیت، یادآور پاكی و ایمان است. رنگ آبی، معنایی الهی و آسمانی دارد و در میان شرقی‌‌ها و غربی‌‌ها نشانه‌ای از تقدس است. به همین دلیل در كاشی‌كاری‌‌های مساجد، حسینیه‌‌ها و مكان‌‌های مقدس از رنگهای آبی استفاده می‌كنند، چون این رنگ كمك می‌كند انسان به ملكوت بیندیشد. در پرچم برخی كشورها، علاوه بر موارد یادشده، آبی بر دریاچه‌های آن كشور یا دریاهای مجاور یك كشور دلالت دارد. مثلاً در پرچم كشور باهاماش، آبی نشانه‌ی دریای كارائیب است. با این حال در پرچم بسیاری از كشورها از جمله اوكراین، آبی بر آبی آسمان دلالت دارد.
زرد: با توجه به پیشینه‌ی فرهنگی (مثلاً در كشورهای بودایی) و نیز جغرافیای كشورهای مختلف، دلالت‌های متنوعی دارد؛ از جمله رنگ زرد طلایی در پرچم كشور باربادوس، نشانه‌ی شن‌های این كشور است. در پرچم كشور اوكراین، بر مزارع گسترده‌ی گندم دلالت دارد. همچنین رنگ زرد از رنگهای پان‌آفریقایی به شمار می‌رود كه در پرچم برخی كشورهای دارای جمعیت سیاهپوست در قاره‌ی آمریكا مانند جاماییكا از این رنگ استفاده شده است.
سبز: نشانه‌ی امنیت، امید و جوانى، سرسبزى و آرامش است. سبز، در اسلام، نشانه‌ی ایمان و عقیده در دین، توكل به خدا، بقا و جاودانگی و همچنین نشانه‌ی روز قیامت است. رنگ سبز به طور سنتی، رنگ دین اسلام به شمار می‌رود. در پرچم كشورهایی مانند عربستان، جمهوری آذربایجان، افغانستان، سریلانكا و مالدیو چنین دلالتی دارد.
همچنین در پرچم كشورهایی مانند جاماییكا بر سرسبزی و پوشش جنگلی دارد و در پرچم ازبكستان نیز نشانه‌ی سرسبزی و حاصل‌خیزی است.
سفید: در پرچم اغلب كشورها از جمله ازبكستان و هند نشانه‌ی صلح است، اما از برخی دلالت‌های دیگر نیز برخوردار است. در پرچم كشور فنلاند، حاكی از پوشش گسترده‌ی برف در زمستان دارد یا در پرچم كانادا نشانه‌ی مناطق برفی شمال این كشور است. در پرچم تاجیكستان، نشانه‌ی صنعت مهم این كشور، یعنی پنبه است. سفید در پرچم اندونزی به معنی روح است كه در مقابل رنگ قرمز كه بر جسم دلالت دارد، قرار داده شده است. سفیدی صلیب در پرچم یونان، به نشانه‌ی پاكی جنگ استقلال یونان گنجانده شده است.
سیاه: معانی و دلالت‌های گوناگونی دارد؛ علاوه بر این‌كه بر خاك دلالت دارد، حاكی از رنج، سیاهی و ظلم گذشته نیز است. در پرچم استونی، رنگ سیاه چنین دلالتی دارد. همچنین در پرچم جامائیكا نشانه‌ی رنج‌هایی است كه در گذشته بر مردم این كشور رفته است. همچنین سیاه، نماد قدرت است و در پرچم كشورهایی مانند باهاماس، نشانه‌ی قدرت مردم است.
نظر شما
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیریت در وب سایت منتشر خواهد شد