نظر مراجع در رابطه با سود بانکی

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی اسلام آباد خبر ، با توجه به نزدیک شدن روز بانکداری اسلامی سعی خواهیم داشت با نگاهی واکاوانه و بی طرفانه مسائل  شرعی مربوط به دریافت وام و اصولا بانکداری فعلی در کشورمان را بیان نماییم.

عطف به اینکه امور بانکی خود دارای چندین بخش متفاوت اعم از وام و سپرده و امثالهم lمی باشد، براساس سوالات و پاسخ مراجع در واقع با نگاه به فتاوا و استفتائات مراجع عظام دینی سعی خواهیم نمود که به صورت واضح مواضع مراجع در رابطه با برخی از مسایل پیشامد کرده در بانکداری جمهوری اسلامی ایران را خدمت شما ارایه نماییم، امید آن داریم که با مطالعه این مطلب بسیاری از سوالات و ابهامات در این زمینه رفع شود.

اصلی ترین مساله ای که مطرح است و جواب کلی شناخته می شود این است :
طبق نظر همه مراجع عظام تقلید اگر عملیات بانکی طبق موازین شرعی باشد اشکال ندارد ، در غیر این صورت ؛ جایز نیست ؛ با این قید،که  اگر می دانید اصول یاد شده در بانکی رعایت نمی شود نمی توانید از تسهیلات آن بانک استفاده کنید.
حال برسیم به سوالات دیگر:
سوال اول:

حکم باز کردن حساب در بانکها به قصد بردن جایزه چیست؟

 

پاسخ:

امام خمینی :جایزه هائی که بانکها یا غیر انها برای تشویق قرض دهنده می دهند یا موسسات دیگر برای تشویق خریدار ومشتری می دهندبا قرعه کشی ،حلال است.
آیت الله اراکی: در صورتی که شرط نکرده باشد وبانک برای تشویق مردم از خودش بدهد وضرران به کسی نرسد حلال است
آیت الله بهجت:جایزه ای که بانک در مقابل ان به بعضی از مشترکین پرداخت میکند حلال است.
آیت الله تبریزی :چنانچه در باز کردن حساب شرط نکنند که بانک قرعه کشی کند به طوری که اگر بانک قرعه کشی نکرد یا قرعه کشی شده وجایزه را به اسم او در امده ندادند بازکننده حساب برای خود حق مطالبه انرا برای خود قائل نباشد مانعی ندارد وهر وقت حایزه را گرفت باید حکم مجهول المالک را در مورد ان رعایت کند.
آیت الله خامنه ای : پس انداز های قرض الحسنه وجایزه های ان اشکال ندارد.
آیت الله سیستانی:اگر سپرده گذار،سپرده خود را در ضمن عقدیا مانند ان مشروط به قرعه کشی کرده باشد وبانکدر پی اجرای این شرط دست به قرعه کشی بزند این کار جایز نیست وهمچنین گرفتن جایزه از سوی کسی که قرعه به نامش درامده –در صورتی که به عنوان وفای به شرط باشد –جایز نیست وبدون ان جایز است
آیت الله صافی:اگر باز کردن حساب مشروط به وارد کردن او در لیست قرعه کشی باشد بطوری که اگر وارد نکنند اعتراض میکنند ربامحسوب می شود. واخذ جايزه حرام است واگر مشروط نباشد هرچند بداند كه او را وارد ليست مي كنند اشكال ندارد.
آیت الله فاضل : چون به قصد و انگيزه جايزه بردن بوده اشكال ندارد مگر اينكه از اول شرط كند.
آیت الله گلپايگاني:جايزهاي كه بانك به بعضي از كساني كه در صندوق پس انداز حساب دارند مي دهد ، چون براي تشويق مردم از خودش مي دهد وضرر ان به كسي نمي رسد حلال است.
آیت الله مكارم :واريز نمودن پول به مقدار معين جهت قرعه كشي اگر شرط كند كه پول را به اين جهت واريزي كند اشكال دارد ولي اگر جنبه داعي داشته باشد اشكال ندارد وتفاوت اين دو از اينجا روشن مي شود كه شخص سپرده گذار براي خود حق مطالبه از بانك قائل نباشد.
آیت الله نوري: اشكال ندارد.
آیت الله وحيد : اگر قرعه كشي بر بانك شرط نشود ،بلكه قرعه فقط به عنوان تشويق باشد در اين صورت عمل قرعه جايز است وكسي كه قرعه به نام او اصابت كند جايز است ان جايزه را بگيرد . هرچند احوط ان است اگر بانك دولتي يا مشترك باشد گرفتن جايزه به اذن حاكم شرع باشد.

امام توضيح المسائل م/2858 اراكي توضيح المسائل بخش استفتائات م:2834 بهجت تو ضيح المسائل مسائل متفرقه م/22 سيستاني م/24 از ص598 جامع المسائل ج/1 س:1094 گلپايگاني توضيح المسائل م/2830 مكارم استفتائات ج/2 س:1695 وحيد توضيح المسائل م/2862
نوري ، صافي ،تبريزي: استفتائات كتبي موجود در مركز ملي پاسخ گوئي به سوالات ديني

سوال دوم

آيا تاخير در پرداخت اقساط بانكها ومراكز مالي اشكال دارد؟

همه مراجع: توضيح المسائل مراجع م/2276 :اگر طلبكار طلب خود رامطالبه كندچنانچه بدهكار بتواند بدهي خودرا بدهد بايد فورا انرا بدهد واگر تاخير بيندازد گنهكار است و همينكه بانكها قسط بندي ميكننداين همان مطالبه بانك در موعد مقرراست وبدهكاربايد در موعد مقرربپردازددر صورت كوتاهي گناهكار است.


سوال
آیا گرفتن سودی که بانک ها و موسسات مالی اعتباری به سپرده ها پرداخت مینمایند اشکال شرعی دارد یا خیر؟

پاسخ:
نظر امام خمینی سود بانکی ربا حساب می شود. گرفتن سود بانکی جایز نیست. (1)
در زمان حیات امام خمینی،قانون مضاربه و مشارکت در بانک ها عملی نشده باشد ، وامام سود بانکی را جایز نمی دانستند، و با توجه به اینکه فعلا قوانین شرعی مضاربه و مشارکت در بانک ها قابل اجراء می باشد، مقلدین حضرت امام می توانند در این مسأله به فتوای آیت الله خامنه ای عمل نمایند.
به نظر آیت الله خامنه ای؛ معاملات بانک ها که براساس قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی و مورد تأیید شورای محترم نگهبان انجام می دهند، اشکالی ندارد و محکوم به صحت است. سود حاصل از به کار گیری سرمایه براساس یکی از قراردادهای شرعی مثل مضاربه یا شرکت یا جعاله یا اجاره و مانند آن، شرعا حلال است.
بنابر این اگر تعیین سود در بانک طبق قرار داد مضاربه به صورت در صدی باشد، سپرده گذاری در بانک برای دریافت سود به این صورت باشد که سپرده گذار همه اختیارات را به بانک داده باشد. حتی انتخاب نوع فعالیت و تعیین سهم سپرده گذار از سود هم به عنوان وکالت در اختیار بانک باشد، سپرده گذاری و سود حاصل از به کار گیری پول در معامله حلال شرعی، اشکال ندارد و در یافت سود بانکی حلال می باشد.(2)

پی نوشت ها:
1.توضیح المسائل مراجع، ج2، مسائل متفرقه از امام خمینی، مسأله بانکی، سؤال 79.
2.آیت الله خامنه ای، استفتاءات ،س 1922،1923،1925 و1926 .

بطور کلی گرفتن پول به عنوان قرض یا وام اگر بر اساس یکی از عقود شرعی صورت بگیرد مثل جعاله ، شرکت ، مضاربه و .... اشکال ندارد و سود آن هم حلال است اما اگر پولی به عنوان قرض یا وام داده شود به شرط سود، ربا و حرام است و اینکه به علت تورم ویا کاهش ارزش پول بخواهند مبلغی اضافه تر بگیرند ؛ جایز نیست . همچنین جریمه دیرکرد نیز جنبه شرعی ندارد .

اجوبه الاستفتائات ،س 1772 و 1774

سوال

 

پیش فرض سود بانكي این سودهای بانکی که حتی بانکهای دولتی که ادعای اسلامی بودن رو می کنن چند روز پیش تصویب کردن و از 9 % صوری یهو رسید به 14 % صوری که وقتی یه نفر اهل فن حساب کتاب کنه میشه 27 % چیه قضیش ؟

 

پاسخ:

همانطوري كه شما مي دانيد اين وام اگر به صورت قرض الحسنه باشد وسود اضافي بگيرند اشكال شرعي داردونسبت به قرض نمي شود سود گرفت(اجوبه /س/1772)
ولي اگر اين وام ها به صورت فروش اقساط ويا نقد ونسيه باشد اشكالي ندارديعني بانك به صورت نقد اين خودرو را ازشركت سايپا مي خرد وبه شما به صورت نسيه با سود بالا (14درصد ويا حتي 27درصد)به شما مي فروشداينكه شما مي فرمائيد به نام 14درصد است ولي درواقع 27درصد است باز هم اشكالي ندارد اين در واقع مثل اين است شما يك جنس رادر دو مغازه قيمت مي كنيديك مغازه دوبرابر ديگري مي فروشد وشما هم با اختيار خودت از فروشنده گرانتر رامي خريد در اين فروش نسيه اي بانك هم شما اختيار داريد مي توانيد انتخاب نكنيد ولي شما با اختيار شما ازنسيه اي كه سود بالاتر دارد را انتخاب كرديدواين اشكالي ندارد.(اجوبه 1913و)

 

سوال:

گرفتن سود سپرده های کوتاه مدت وبلند مدت چه حکمی دارند؟

 

پاسخ:

گرفتن این سودها اگر طبق عقود شرعی باشد ؛ اشکال ندارد

اجوبه الاستفتائات ، س1905