یادداشت: جلال فتاحی/
بحران تأمین مسکن در ایران به مانند دیگر کشورهای جهان روبه فزونی و رشد است. یکی از سیاستهای دولتمردان در چند سال گذشته اجرای پروژه مسکن مهر در سراسر کشور بوده است. در این مقاله به بررسی آسیب شناسی کالبدی معماری مسکن مهر( شرف آباد )اسلام ابادغرب پرداخته میشود.
هدف از بررسی حاضر، شناخت آسیب ها و شاخصهای معماری و شهرسازی بوده تا بتوان با بررسی دقیق آن ، به شناسایی آسیبهای کالبدی- اجتماعی انبوه سازی مسکن پرداخت.
باتوجه به شرایط زمانی و تعجیل در طراحی و شکل یکپارچه مسکن مهر در بیشتر شهرها، نه تنها از نظر اقلیمی بلکه از جنبه اجتماعی و سایر مسایل شهری هیچ تناسبی وجود ندارد.
طراحی مسکن مهر نتوانسته حس تعلق به مکان و تعامل محیطی را در ساکنین به‌وجود آورد. عدم رعایت حریم‌ها به‌خصوص نزدیکی بلوک‌ها بهم و گاهی اشراف آنها به یکدیگر، عدم رعایت خط آسمان، بستن دیدهای مهم و استفاده از رنگ به‌جای نماسازی تنها به دلیل کم‌کردن هزینه‌ها از مشکلات دیگر مطرح شده است.
در نگاه اول، شهرها انبوهي از خانه‌ها هستند، اما وقتي دقيق‌تر بررسي كنيم، مي‌بينيم كه شهرها زيرساخت‌هاي پيدا و پنهان نيز دارند. سيستم‌هاي حمل و نقل عمومي و زيرساخت‌هاي پنهان‌تر مثل خطوط ارتباطي تلفن و برق و انواع سيستم‌هاي خدماتي ديگر از جمله اين زيرساخت‌ها هستند، اما اگر باز هم دقيق‌تر شويم با جزئيات فراوان ديگري نيز مواجه خواهيم شد، مثلا اين سوال ايجاد مي‌شود كه چرا اصفهان و تهران ومشهد شبيه به هم نيستند؟ آيا تفاوت فقط در تعداد جمعيت آنها است؟ آيا تفاوت در معماري شهرها است؟ بدون شك بايد به نكات ظريف‌تر مثل فرهنگ‌ها و ساختارهاي اجتماعي و در نهايت به انسان‌ها نيز توجه كرد.
كالبد شهر و زيرساخت‌هاي آن گرچه اهميت دارند، اما همه ماجرا نيستند. در زيرپوست شهر، فرهنگ‌ها و ارزش‌ها قرار دارند و عامل اصلي تفاوت شهرها نيز همين نكته است.
آنچه در پروژه مسكن‌مهر پديد آمده، شهر نيست و شايد نوعي حومه‌سازي و شهرك‌سازي براي شهرها قلمداد شود. در حقيقت بسيار طول مي‌كشد تا اين سازه‌ها و ساختمان‌ها به شهر تبديل شوند (البته شهر به معنايي كه مدنظر است). از اين رو بايد منتظر مسائل و معضلات فراوان در اين «مناطق مسكوني» باشيم، مسائلي كه شايد طراحان پروژه فكرش را هم نمي‌كرده‌اند.
در حال حاضر توجه عمومي معطوف به تكميل زيرساخت‌هايي مثل آبرساني و… است، اما مشكلات اصلي بسيار نرم‌افزاري‌تر خواهند بود. انبوه آسيب‌هاي اجتماعي و فرهنگي به احتمال زياد گريبان‌گير ساكنان اين سكونتگاه‌ها خواهد شد.
همچنين جمع شدن افرادي از خرده‌فرهنگ‌هاي خاص سبب مي‌شود كه اجتماعاتي در حجم بالا از اين افراد شكل گيرد و در پي آن محيط‌هاي مناسب براي انواع كجروي‌ها پديد آيد.
علاوه بر آن در حالت خوشبينانه، عدم وجود فرهنگ شهري در اين مناطق و عدم تعلق افراد به منطقه مسكوني و همبستگي اندك بين ساكنان مشكلاتي را پديد خواهد آورد. بايد توجه کرد كه اين ساكنان فرصت زيست مشترك نداشته‌اند و به صورت ضربتي ساكن اين مناطق شده‌اند.
در بررسی سایت مسکن مهر اسلام اباد، در بررسی های به عمل امده چند سوال مطرح میشود:
۱: ایا دسترسی به مسکن مهر اسلام اباد مناسب است؟
۲: از نظراقلیمی ایا ساختمان ها در منطقه ای مناسب ساخته شده اند؟
۳:ایا سایت مورد نظر از نظر الودگی زیست محیطی بررسی شده ؟
و سوالات زیادی که از این دست مطرح میشوند
در جواب به این سوالات باید گفت که مسکن مهر اسلام اباد از لحاظ دسترسی دریکی ازبدترین مناطق موجود قرار گرفته دوری مسکن مهر به مرکزشهر،بیمارستان و…. مشکلات زیادی را برای ساکنین به وجوداورده است .
از نظر اقلیمی و جاگذاری ساختمان ها باید گفت که مسکن مهر شرف آباد درشمال غربی شهرستان قرار دارد وجالب است بدانید باد مزاحم در همین جهت به شهر وارد می شود.
از نظرعوامل زیست محیطی باید برای تنها سراب شهر نگران بود که آن هم به جرگه رودخانه ارمنی بپیوندد و جای برای فاضلاب شود اما از طرفی دیگر یکی مزایای سایت انتخاب شده همین سراب است که داری چشم اندازی فوق العاده می باشد.
آخرين نكته اينكه براي پاسخ به تقاضاي مسكن و رفع معضلات آن نبايد به تجربه انباشته ديگر كشورها و دولت‌ها بي‌توجه بود.
وپیشنهاد آخر اینکه برای جلوگیری از مشکلات فرهنگی در واگذاری واحدهای مسکن مهر نهایت دقت شود که افراد با خرد فرهنگ های هم شکل در کنار هم در یک ساختمان قرارگیرند به امید روزی که برای ساخت چنین واحدهای تمام جوانب کار در نظر گرفته شود.
جلال فتاحی کارشناس ارشد مهندسی معماری
برگرفته از منابع مختلف علمی تحقیقی
نظر شما
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیریت در وب سایت منتشر خواهد شد