اسلام آباد خبر07:28 - 1395/02/04
یادداشت: جلیل محمدی

رسیدگی به مستمندان و محرومان در سیره و کلام امام علی (ع)

اسلام آبادخبر: رفتار علی علیه السلام با یتیمان و محرومان، الگویی برای همه دولت مردان، مسئولان و شیعیان و آزاد مردان است.

به گزارشاسلام آباد خبر، عزیزان جهان معاصر چون مجسمه ای دو رویه است. جهانی که بر یک روی آن بتی دلربا، زیبا و فریبنده و بردیگر روی، هیولایی وحشتناک جلوه گری میکند. در سده اخیر، پیشرفت صنعت و دانش چون جادو، کارهای به ظاهر نشدنی را ممکن ساخت و انسانها را به شگفتی واداشت و آسایش جسمانی و فراوانی به ارمغان آورد. در مقابل نه تنها فضیلتهای انسانی را به دست فراموشی سپرد، بلکه در لابه لای چرخ های هولناک خود خرد و نابود کرد. در دنیای کنونی از خستگی و رنج های جسمانی دوران کهن خبری نیست، از فضیلت شرافت و عواطف اصیل چون مهر و محبت، فداکاری و از خود گذشتگی کمتر خبری می بینیم.

 

از این رو تمدن کنونی، نه تنها نتوانست بشر را از اقیانوس پهناور مشکلات زندگی به ساحل خوشبختی رهنمود شود، بلکه، طوفانی بنیان کن نیز برای او فراهم ساخت. دنیای امروز، آسایش جسمی را با خوشبختی واقعی اشتباه گرفت و نیمی از خواسته های بشریت را به فراموشی سپرد. از قربانی های تمدن کنونی، عاطفه مردم خواهی و مهرورزی به دیگران است که شور زندگی از آن سرچشمه می گیرد. دریغا که در دنیای تمدن<< مهر و عاطفه>>ارزش واقعی خود را از دست داده است.

 

زندگی ماشینی امروز، آخرین و پیشرفته ترین وسیله های لذت جویی و کامیابی جسم را به آدمی عرضه می دارد و این فرصت را از انسان می گیرد که به فکر دیگران باشد، چه رسد به اینکه با دیگران رابطه عاطفی برقرار سازد و به آنها مهر بورزد.

 

 انسان امروز با خود و هم نوعانش و با طبیعت، بیگانه شده و به نوعی به کالا بدل گشته است و نیروی خود را نوعی سرمایه گذاری می داند که باید تحت شرایط بازار عرضه حد اکثر سود را از آن به دست آورد. اگر می بینیم دنیای کنونی با بی سروسامانی های فراوانی دست و پنجه نرم می کند و راهی به سعادت نمی یابد، شاید یک علتش بیگانگی از غیر و توجه به خویشتن است.

 

با این همه، باید عاطفه و مهر و محبت در انسان پرورش یافته و نیرومند شود برای نیک بختی جامعه باید نیروی محبت و دگردوستی در انسانها تقویت شودو در سایه دگرخواهی، انسان ها از محبت دیگران بهره مند شوند.

 

اسلام آیین مهرورزی است که بر اساس فطرت و ارضای صحیح خواسته های انسانی بنا شده است. از این رو به محبت و انسان دوستی توجه فراوان دارد. اسلام همه انسانها را از یک ریشه می داند و امتیازهای غلط و نژادی، قبیله ای و مادی را به رسمیت نمی شناسد. در دیدگاه اسلام، از آنجا که همه آدمیان، آفریده خدا و در اصل از یک پدر و مادرند، شایسته احترام و محبتند. امیر المومنین علی علیه السلام به فرزندش محمد حنفیه می گوید: فرزندم  به تمام انسان ها نیکی کن، همانگونه که انتظار داری نسبت به تو نیکی کنند. آنچه را برای خود می پسندی، برای دیگران بپسند و آنچه را برای خود زشت و ناپسند می شماری، برای آنان نیز ناپسند بشمار. با مردم چنان خوش خلقی کن که چون از آنان دور شدی، مورد مهر آنان قرار گیری و آن گاه که مردی، بر تو گریان سوگوار باشند.

 

بنابر این، اسلام نه تنها به انسان ها احترام می گذرارد، بلکه بشر دوستی را به جایی رسانده است که به پیروان خود دستور می دهد همچنان که به نیک بختی و پیروزی خود علاقمندند، همین احساس  را درباره دیگران نیز داشته باشند.

 

هر انسان مسلمانی مسئول است و با روی باز و سرشار از محبت با یتیمان برخورد کند، به گونه ای که احساس نکنند پدر یا مادر خود را از دست داده اند. آنان نیز روزی زیر سایه پدر و مادر زندگی می کردند و از مهر و محبت آنها برخوردار بودند. امروز که از نعمت پدر یا مادر محروم شده اند از هر جهت، به محبت نیازمندند و باید به این نیاز آنان پاسخ مثبت داد تا در میان همسالان خود احساس غربت و حقارت نکنند. باید به زندگی کودکان یتیم و خانواده های بی­سرپرست رسیدگی کرد و وصیت امیر المومنین علی علیه السلام را از یاد نبرد که هنگام شهادت فرمود: خدا را، خدا را، در مورد یتیمان، نکند آنها گاهی سیر و گاهی گرسنه بمانند، نکند آنها در حضور شما در اثر رسیدگی نکردن از بین بروند.

 

ایشان در ثواب رسیدگی به یتیمان فرمودند:

هر مرد و زن با ایمانی که از روی مهربانی، دست خود را روی سر یتیمی بکشد، خدای متعال به عدد هر مویی که دست خود را روی آن می گذارد، یک ثواب برای او می نویسد.

 

یکی از امور مسلم در سیره پیامبر گرامی اسلام و ائمه معصومین (علیه السلام)  اهتمام ایشان به رفع نیاز مستضعفان و محرومان و یتیمان است. آن بزرگواران می کوشیدند درجبهه آنان باشند، کرامتشان را حفظ کنند و محرومیت هایشان را بزدایند؛ زیرا آنان را محبوب خدا و وسیله رحمت الهی می دانستند. آنها خود را از محرومان می پنداشتند. از این رو به آنان عشق می ورزیدند و آنان را بزرگ و عزیز می داشتند. از امیر مومنان علی علیه السلام روایت شده است که پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرمود که در شب معراج خداوند به او فرمود:

 

ای محمد! دوست داشتن خدا، دوست داشتن فقیران و نزدیک شدن به ایشان است.(گفت: آنها چه کسانی هستند؟ فرمود:) کسانی که به اندک خشنودند و بر گرسنگی شکیبایند و بر زندگی گوارا و سپاسگزارند و از گرسنگی و تشنگی شکایت نمی کنند و با زبانشان دروغ نمی گویند و بر پروردگارشان خشمناک نباشند و بر آنچه از دست داده اند فسرده خاطر نمی شوند و به آنچه به دست آرند ، شادمان نمی شوند . ای محمد ! دوست داشتن من ، دوست داشتن فقیران است . به فقیران و مجلسشان نزدیک شو تا تورا به خود نزدیک کنم و از ثروتمندان و مجلسشان دور شو که فقیران دوستان من هستند .

 

عزیزان چرخ آسیای جامعه ایمانی بر پایه محبت و پیوستگی و حفظ کرامت ها می­گردد .ظهور محبت ایمانی در دست ها و قدم های مومنان تجلی می یابد و با برآوردن نیازها ، محبت ها افزون می گردد . از محبوب ترین کارها نزد خدا قیام برای رفع نیازهای برادران ایمانی و تلاش در رفع آن است . اساساًّ قدم هایی که در پی رفع نیاز برادران دینی برداشته می شود ، مأجور است . جان اهل ایمان چنان با هم پیوند خورده است که مانند یک وجودند و اندوه هر یک ، اندوه همه و شادی هر یک شادی همگان است هیچگاه انسان مسلمان برای خود سفره های رنگین و چرب نمی پسندد ، در حالی که در چند قدمی او ،محرومانی از شدت گرسنگی و بینوایی از حداقل خوراک و پوشاک بهره مند نباشند .

 

از جمله وظایف بسیار مهم اهل ایمان نسبت به یکدیگر«مواسات» و یاری کردن یکدیگر و شریک ساختن در مال است.بنابراین ، مسلمانان باید اهل تکامل اجتماعی و مواسات باشند ، حقوق الهی در اموالشان را به تمامی بپردازند و چشمشان به سوی خدا و گامشان برای خلق و دشتشان برای دستگیری بینوایان ، یتیمان و محرومان ، گشاده باشدحسن سلوک و خیرخواهی نسبت به بندگان خدا ، انسان را از خودخواهی و خودبینی باز می دارد و به اخلاق الهی و ملکوتی آراسته می سازد .

 

فرد مسلمان هیچگاه نباید نسبت به ناراحتی دیگران بی تفاوت و از احوال آنان بی خبرباشد. افراد بی تفاوت و خود خواه، لزوم تعاون و همکاری در نیکو کاری و سالم سازی اجتماع را که یک اصل مهم اسلامی است، نادیده می گیرند. مسلمان باید بکوشد روح همیاری و همدردی را در خود پدید آورد و حالت بی تفاوتی و خون سردی را به خون گرمی  و سوز و گداز و حسن فرد گرایی را به روح اجتماعی مبدل سازد. در این حالت، به محض اینکه برادر دینی اش احساس ناراحتی و نیاز کرد، بی درنگ در رفع مشکلاتش می کوشد و حتی پیش از تقاضا، در مقام یاری او بر می آید.

 

برادران و خواهران گرامی اگر انفاق و رسیدگی به محرومان فراموش شود و ثروت ها در یک قطب اجتماعی جمع شود، اکثریتی محروم و بینوا به وجود می آیند. دیری نخواهد گذشت که انفجاری در اجتماع، نفوس و اموال سرمایه داران را در آتش خواهد سوزاند. بنابراین، انفاق پیش از اینکه به حال محرومان مفید باشد، به نفع سرمایه داران است و در حقیقت، تعدیل ثروت، حافظ ثروت است. امام علی علیه السلام می فرماید:« اموال خویش را با دادن زکات حفظ کنید»

 

در دید ابتدایی، انفاق مال، چیزی جز کم کردن مال نیست و این همان نظریه کوته بینانه شیطانی است، ولی با دقت بیشتر می بینیم که انفاق ضامن بقای اجتماع، تحکیم عدالت اجتماعی، سبب کم کردن فصله طبقاطی و پیشرفت همگانی  و عمومی است. مسلم است که پیشرفت اجتماع، افرادی که در آن زندگی می کنند، در رفاه و آسایش خواهند بود و این همان نظر واقع بینانه است. در اسلام به مهمانداری و مهمان دوستی سفارش شده است و کوشش می شود تا در این محافل از بستگان نیازمند، ضعیفان و یتیمان دعوت بیشتر به عمل آید تا با نزدیک شدن دل ها به هم، گرسنگانی نیز سیر شوند. به همین دلیل امیر المومنین علی علیه السلام به شرکت فرماندارش در مهمانی بدون حضور فقیران اعتراض می کند!

 

امام علی علیه السلام زیباترین صحنه های مواسات را جلوه بخشید تا آنجا که این ویژگی را یکی از دو میزان آزمایش شیعه معرفی فرمود: شیعه مرا به دو ویژگی بیازمایند: محافظت بر وقتهای نماز و مواسات به مال با برادران خود پس اگر این گونه نباشد از آنها دوری کن.

 

آن حضرت، کسانی را که اهل مواسات، مساعدت و دستگیری و غم خواری با یکدیگر نباشند پیروان حقیقی خود ندانسته .

 

امیرمومنان علیه السلام در دوران حکومت خود بر پیرمردی درمانده گذشت که گدایی می کرد، امام با دیدن آن صحنه پرسید: این چه وضیعتی است؟ گفتند: ای امیر مومنان او فردی نصرانی است. امام فرمود: تا زمانی که جوان بوده، از او کار کشیده اید و اینک که پیر و درمانده شده است، رها و طردش کرده اید. مخارج او را از بیت المال بپردازید و تأمینش کنید!

 

امام علی علیه السلام در پی آن بود که سطح زندگی متناسب با مقتضیات روز را برای مردم تضمین کند.بر این اساس، چنین نامه ای به فرماندار خود در مکه نوشت: اموالی که در نزد تو گرد آمده و مربوط به خداست، به دقت در مصرف آنها بنگر و آن را به مصرف عیالمندان و گرسنگانی برسان که در محل هستنمد. آنچنان که به طور صحیح به دست فقیران و نیازمندان برسد و مازاد آن نزد ما بفرست تا میان کسانی که در اینجا هستند، تقسیم کنیم.

 

عزیزان بنده حقیر هم تنها افتخارم در این دنیا این است که جوانیم را در راه کمک به محرومان و دستگیری نیازمندان فدا کردم و توانستم ذره ای راه مولایم حضرت علی(ع) را ادامه دهم.

 

رفتار علی علیه السلام با یتیمان و محرومان، الگویی برای همه دولت مردان، مسئولان و شیعیان و آزاد مردان است.

 

در حقیقت،  آن حضرت با عمل خویش، حجت را بر ما تمام کرده است. هماره درد بی سرپرستی ونداری مردمان محروم جامعه، شرر به جان دردمند مولا می زد و حتی تا واپسین ثانیه های حیات نیز به فکر محرومان بود. آن بزرگوار در واپسین کلام شرر به جان دردمند مولامی زد و حتی تا واپسین ثانیه های حیات نیز به فکر محرومان بود. آن بزرگوار در واپسین کلام خویش نیز دغدغه خود را آشکار ساخت آنگاه که فرمود: « خدا را درباره یتیمان در نظر بگیرید، مبادا دهان های آن ها از گرسنگی بسته بماند» پس از سفارش در مورد یتیمان، به ناگاه قلب مهربان علی علیه السلام که هم راز چاهای کوفه بود، از تپش ایستاد و دیدگان خار گرفته و حلقوم فرو رفته اش راحت شد، ولی داغ دوباره بی پدری بر قلب یتیمان  ودرد فقر و بی پناهی بر جبین محرومان نشست. اینک این ماییم و آخرین سفارش مولا. ما هستیم  و بر دوش گرفتن انبان زمین مانده یتیمان و محرومان و شب گردی کوی مستمندان و اثبات ارادت و علاقه مندی به پدر محرومان.

 

 

که دراز است ره مقصد و من نو سفرم                                      همتم بدرقه راه کن ای طایر قدس

 

به قلم : جلیل محمدی فعال سیاسی و اجتماعی