به گزارشاسلام آبادخبر، یکی از کسانی که در طول چندین قرن مورد توجه وهابیان قرار گرفته تقی الدین احمد بن عبدالحلیم معروف به ابن تیمیه می باشد او کسی است که افکار وهابیان از او سر چشمه می گیرد و در حقیقت او رامؤسس مذهب خود می دانند، او ابتدا نزد پدرش مشغول به تحصیل شد و سپس اساتیدی را برای خود انتخاب کرد و از آنها بهره مند شد. آخرین استاد او شریف الدین احمد بن نعمه مقدسی بود که اجازه فتوی را به ابن تیمیه داد، او بعد از وفات پدر بر کرسی تدریس درمسجد جامع دمشق نشست و درسش را در زمینه های مختلف از قبیل: تفسیر، فقه و عقاید گسترش داد. لکن به خاطر کج سلیقگی و انحرافی که داشت در صدد مخالفت با عقاید رایج مسلمین برآمد و تمام مذاهب آن زمان به مخالفت بر خواست. از آنجا که افکار باطل ابن تیمیه با انتقادات و اعتراضات علما و دانشمندان مذاهب مواجه گردید باعث انزوای او گشت و افکار و عقایدش در بوته فراموشی سپرده شد. اما در قرن 12 ﻫ.ق این افکار در منطقه نجد که عاری از تمدن و فاقد فرهنگ بود مجدداً منتشر شد و توسط قدرت سعودی و یا پشتیبانی قدرتهای استعماری به ترویج آن پرداخته شد. افکار ابن تیمیه این بار توسط محمد بن عبدالوهاب در بدترین شرایط تاریخی که امت اسلام از چهار طرف مورد تهاجم استعمارگران بود صورت گرفت، محمد بن عبدالوهاب از جله کسانی بود که تحت تأثیر افکار ابن تیمیه قرار گرفته بود او اهل شهر عینه یکی از شهرهای نجد بود و پدرش قاضی القضات آن شهر، پس از آن که مقداری از علوم دینی را فرا گرفت به مطالعه کتب تفسیر حدیث و عقاید پرداخت و فقه حنبلی را نزد پدرش آموخت و در آعاز جوانی بسیاری از اعمال مذهبی مردم را ناپسند و زشت می شمرد تا اینکه او را از شهر بیرون کردند. وی در سال 1143 دعوت خود را به مذهب جدید وهابیت علنی نمود.
برخی از اعمالی که از نظر مسلمانان بی اشکال و حتی مستحب بود و ثواب دارد در نظر وهابی ها شرک و موجب خروج از دین است و به طور کلی اصول اعتقادی وهابیت در پنج محور خلاصه می شود که به قرار زیر است.
اعتقاد به جسمانیت و روئیت حسی خداوند و اثبات جهت برای ذات حق تعالی
وسعت دادن به دایره کفر و شرک
عادی جلوه دادن مقامات پیامبران و اولیاء و کاستن از جایگاه و مقام آن بزرگواران
انکار فضائل مسلم اهل بیت عصمت و طهارت
تکفیر مسلمانان
محمد بن عبدالوهاب زمانی که به حج رفت، روش تعلیم و تعلم مکه را نپسندید. اقامت او در مدینه در طرز فکر آینده او تأثیر جدی داشت، در این شهر با متکلمی حنبلی به نام شیخ عبدالله بن ابراهیم نجدی، از پیروان ابن تیمیه و شاگرد عبدالباقی حنبلی از اهالی بعلبک آشنا شد. محمد بن عبدالوهاب هنگام اقامت در مدینه با علمای زیادی دیدار کرد. از جمله محمد بن حیات منبدی حنفی، محمد بن سلیمان کردیسپس به بصره رفت و چهار سال در آنجا مقیم شد و نزد شیخ محمد مجموعی، فقه اللغه و سیره نبویرا آموخت. چون در بصره همه گونه مردمی از مشرب های مختلف بودند، به همین جهت با تصوف و فِرَق تشیع آشنا شد و زیارت قبول اولیاء الله و آداب آن راکه با تفسیر خشک سنت نا سازگار بود ملاحظه کرد شاید از همین زمان برانگیخته شد که مذهب خود را اصلاح کند.
محمد بن عبدالوهاب پس از خروج از بصره به بغداد می رود پنج سال در آنجا می ماند سپس به همدان رفته و دو سال در آنجا اقامت می کند و در زمان نادرشاه افشاری به اصفهان می رود بعد از آن از اصفهان به ری می رود و از آنجا قصد قم می کند و مدتی در آنجا به تحصیل مشغول می شودو سپس به شهر حُرَیمله می رود و نخستین کتاب خود را درباره توحید می نویسد. مذهب خود را تبلیغ و پیروانی در این مکتب جمع می کند.
با توجه به اینکه پدرش از علمای حنبلی بود. محمد بن عبدالوهاب را از اعمال و عقاید باطلی که داشت منع می کرد و مشاجراتی بین او و پدرش در این مورد به وجود آمد و تا دو سال به همین منوال گذشت تا اینکه پس ازمرگ پدرش در سال 1153 جرأت بیشتری پیدا کرد و عقاید خودر ا بی پروا و آشکار ساخت و آراء و عقاید مورد اتفاق مسلمین را مورد حمله قرار داد.
پس از برادر محمد بن عبدالوهاب از جمله کسانی که به نقد و آرای محمد بن عبدالوهاب پرداختند:
عبدالله بن لطیف شافعی
عفیف الدین عبدالله بن داود حنبلی
محمد بن عبدالرحمن بن عفالق حنبلی
و در بین شیعیان نخستین ردّیه بر این مکتب، توسط فقیه و مرجع نامدار تشیع مرحوم آیه الله شیخ جعفر کاشف الغطاء نگارش یافت که تحت عنوان (منهج الرشاد لمن أراد السداد) حقایق را فاش ساخت. خیلی از بزرگان علمای اسلامی، وهابیون و نظرات آنها را رد می کردند ولی شیخ سلمان عبدالوهاب برادر محمد بن عبدالوهاب نخستین رد را بر این مکتب با نام (صواعق الاهیه) نوشت و در کتاب خود چنین آورد: اموری که وهابیان آن را موجب شرک و کفر دانسته اند و بهانه مباح بودن مال و جان مسلمانان می پندارند در زمان ائمه اسلام به وجود آمده بود، ولی از هیچ یک از ائمه اسلام شنیده یا روایت نشده است که مرتکبین این اعمال را کافر یا مرتد دانسته و دستور جهاد با آنان صادر شود.
در کتب معتبر اهل سنت روایاتی از پیامبر گرامی (صلی الله علیه و آله) آمده که اشاره به ظهور فرقه وهابیت شده است همان گونه که بخاری در صحیح خود از عبدالله عمر نقل می کند که گفت: روزی پیامبر گرامی فرمود: خدایا منطقه شام و یمن را بر ما مبارک گردان! صحابه گفتند منطقه نجد چطور؟ حضرت سخن قبل خود را تکرار فرمود. و صحابه از نجد پرسیدند، حضرت در مرحله سوم فرمود: در نجد زلزله ها (اشاره به تزلزل عقاید مردم) و فتنه ها به وقوع خواهد پیوست و شاخ شیطان از آنجا طلوع خواهد کرد.
سلفی گری و وهابیت مفاهیمی هستند که نسبت میان آنها عام و خاص مطلق است به این معنا که سلفی گری مفهومی عام و کلان است و شامل طیف ها و جریان های مختلف اعتقادی و سیاسی می شود که مکتب وهابیت مصداقی از آن است. سلف در لغت به معنای پیشین است و سَلَفَ سَلِفُ از صیغه های صرفی و مصدری(پیش گرفتن ) است سلف در اصطلاح اهل سنت و شیعه متفاوت است. اهل سنت سلف را گروهی از مسلمانان که شامل صحابه و تابعین و تابعین تابعین می دانند آن ها این سه نسل را به دلیل نزدیکی زمانی و مکانی و در نتیجه، تلقی بهتر وحی، بهترین مردم می دانند. نخستین تفاوت میان اهل سنت و مذهب بدعت آمیز سلفی گری درباره مفهوم سلف، حد و مرز (پی روی) است؛ که سلفیان حد و مرزهای اهل سنت را در هم نوردیده و دیدگاه جدیدی را ارائه کردند سلف در نگاه شیعه نیز اعتبار دارد؛ اما همواره قید (صالح) (سلف صالح) با آن همراه است. برخلاف اهل سنت که قائل به عدالت همه صحابه هستند، به نظر شیعه: برخی از صحابه کارهایی انجام داده اند که آن ها را از عدالت ساقط کرده است؛ بنابراین نمی توان همه صحابه را عادل دانست و چشم و گوش بسته و بدون دلیل از آنان پیروی کرد. شیعه بنا به شهادت قرآن در سوره منافقون آیه یک و نیز تعارض ها و جنگ هایی که میان خود صحابه شکل گرفت، به وجود منافقان در میان صحابه استناد می کند.
پی روی در نگاه سلفیه در مقام عمل به دو صورت ممکن است:
1- پی روی کامل در همه ی عرصه های زندگی:
- مسائل اجتماعی
- حوزه ی اعتقادی
- حوزه ی فقه
- حوزه سیاسی
2- پی روی از سلف به معنای پی روی از اصول و مبانی اسلامی
که در صورت صدق دوم نیز نمی توان مکتبی به نام سلفی گری بنیان نهاد؛ زیرا در این معنی، اصل، پی روی از دین و شریعت پیامبر (صلی الله علیه و آله) است، نه پی روی از سلف. در این نگاه بر خلاف نگاه اول، تشریعی وجود ندارد؛ سلفی گری های معاصر نیز ویژگی هایی دارند:
- محتوای سلفی گری
- سلفی گری و مدرنیسم
- تلاش برای هم گرایی
وهابیان دارای دو ریشه اصلی هستند:
- آشکار: ریشه آشکارش این است که مدعی توحید کامل و خالص برای خدا و جنگ در مقابل شرک و بت پرستی می باشند. اما از وجود این اصل هیچ مصداق عملی در کیش وهابیت یافت نمی شود، چنان که بر هر کس نمایان است.
- پنهان: ریشه پنهان در وهابیت، این است که این فرقه میان مسلمانان اختلاف می اندازند و آشوب و جنگ بپا می کنند و به استعمارگران غرب خدمت می نمایند. و این اصل مخفی همان محور اصلی است که تمام کوشش وهابیت از آغاز پیدایش تا کنون، گرد آن می چرخد. و همین است ریشه ی واقعی که اصل آشکار به منظور گمراه ساختن ساده لوحان و عامه ی مردم، در اختیار آن قرار گرفته است. شکی نیست که شعار: اخلاص توحید و مبارزه با شرک شعار پر جاذبه ای است که پیروان وهابیت با تمام شور و غرورشان زیر چتر آن قرار می گیرند در حالی که نمی توانند، این امر وسیله ای برای تحقق یافتن ریشه ی مخفی آن آیین است.
پژوهشگران در تاریخ وهابیت، ثابت کرده اند که این مردم در اصل به فرمان مستقیم از وزارت امور مستعمرات بریتانیا به وجود آمده است.
یکی از ریشه های تفاوت های سلفی ها، اختلاف هایی است که در برخی مبانی میان آن ها وجود دارد. این اختلاف ها ناشی از توجه و میزان پای بندی هر کدام از این گروه ها، به مبنای عام سلفی گری است. مثلاً در حالی که وهابیان بر حدیث به عنوان منبع معرفتی خود بسیار تأکید دارند، اهل قرآن، توجه چندانی به حدیث نداشته و به طور مستقیم به کتاب مراجعه می کنند؛ و یا در حالی که وهابیان به شدت با تصرف مخالفند، (دیو بند) به دو اصل طریقت (تصوف) و شریعت پای بند است.اختلاف های اعتقادی حتی موجب تقسیم یک گرایش خاص سلفی به چند گرایش شده است.
در مسلک وهابی ها عقاید به دو بخش تقسیم شده:
آنچه در کتاب یا سنت درباره آن نص وارد شده و گمان وهابیون این است که این بخش از عقاید خود را به طور مستقیم از کتاب و سنت می گیرند بدون آنکه در معنای آن، به اجتهاد هیچ مجتهدی رجوع کنند.
- عقایدی که هیچ نصی درباره آن وارد نشده و به گمان خود در این امور به فقه امام احمد حنبل و ابن تیمیه مراجعه می کنند اما در هر دو امر شکست خورده و به تناقض گویی گرفتار و به کارهای ناپسندی دست زده اند.
وهابیان با دیدگاه خاصی که در میزان شرک و توحید دارند بسیاری از اعمال مسلمین از قبیل تبرک، استعانت از ارواح اولیای الهی و ... را شرک می دانند و عاملان به آن را مشرک می دانند و به تبع آن خون و اموالشان را حلال می شمارند. از جمله عقاید و فتاوای وهابیان:
- بزرگداشت موالید و رضایت اولیای خدا بدعت است
- شفاعت از نظر محمد بن عبدالوهاب و ابن تیمیه
- عقیده آنها درباره صحابه
- بنای مسجد در کنار قبور
- عقیده آنها درباره توسل
- مرگ از دیدگاه وهابیان
- جشن تولد بدعت است
- سوگند به غیر خدا جایز نیست
- توحید از دیدگاه آنها
که به هر یک از این موارد در حد امکان پرداخته و آنها را با دلایل قرآنی رد کرده ایم
فرقه وهابیت با توجه به سالهای که پشت سر گذاشته علل های فراوانی برای پیشرفت و ضعف آنها به وجود آمده که به تربیت بیان شده از جمله علل پیشرفت این فرقه:
- وضعیت فرهنگی، دینی و اقتصادی منطقه نجد
- شعار جهاد با کافران و مشرکان
- تسلط بر حرمین شریفین و استفاده ابزاری از آن
- حمایت قدرت های استکباری
- اشتراک قومی و فرهنگی با دیگر اعراب
- شرایط جغرافیایی، استراتژیکی و سیاسی سرزمین عربستان
اندیشه های وهابی گری و سلفی گری با شیوه هایی پیوندین رواج می یابدکه همه آن ها برنامه ریزی شده است به ویژه آن که طرف دیگر این پیوند، یعنی مذاهب اشاعره و صوفیه از این جنبش غافل هستند و برای رویارویی با آن و سرکوب این حرکت هیچ طرح وبرنامه ای آماده نکرده اند تا آنجا که اینک مردمان از آن رنج می کشند. می توان راه ها، شیوه ها و برنامه های وهابیان را بدین گونه خلاصه کرد:
- ارسال مبلغان این اندیشه به عنوان پیشنمازان مساجد و خطیبان و واعظان و همچنین فارغ التحصیلان که وهابیان این دانشگاه ها را برای دانشجویانی اختصاص داده اند که اندیشه و عقیده آنها را همراه دارند.
- انجمن های موجود در کشورهای گوناگون که مبلغ اندیشه وهابی گری هستند
- انتشار کتاب و رساله هایی با درونمایه های این اندیشه
- ترجمه کتابهای پیشوایان وهابیت و انتشار آن در جهان
- انتشار اندیشه ها و گفت و گوهای جدید اینترنتی و به بار دشنام گرفتن دیگران و یورش بر سایتهای
اینترنتی ناسازگار با ایشان و تلاش برای تخریب آنها
- وجود کانال های تلویزیونی و ایستگاه های رادیویی که آن اندیشه را رواج می دهند
- وجود اشخاصی در اینترنت یا صاحبان پست های پاسخگو
- نشر نوارهای کاستی که سخنران ها، درس ها، خطبه های علمای معاصر ایشان و تحلیل گرانشان را در خود به همراه دارند
عادتها و اعمال سلفی های وهابی گری نیز به قرار زیر است:
- در نمود، همچون پوشیدن لباس های کوتاه و بلند کردن نا منظم ریش نزد عوامشان و آشکار شدن با چهره ی پارسیان
- بستن درهای عقل و در پیش گرفتن تقلید و تعصب شدید علمای آن ها و پیروی از فتوای مشایخشان بدون درک دلیلی که شیوخ و پیشوایان آنان بر آن تکیه کردند
- آراسته نبودن به ادب اسلامی در سخن و رفتار و برخورد با مردم با بی ادبی و درشتگویی و به کار بردن واژگان زشت
- بدرفتاری با اقلیت های کشورهایی که بر ایشان چیرگی و تسلط داشتند و اجازه نمی دادند به شعارهای دینی خود همچون برپا کردن مجالس ذکر و جشن و میلادها و فرستادن درود بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) پس از اذان و نظایر آن بپردازند.
- ایجاد پریشانی در ادای پاره ای عبادات و مراعات وقت آن، مثل افطار روزه پیش از اذان مغرب که همگی هم سخن می شدند که خورشید بیش از آن غروب کرده است.
- کاستن و کوتاه کردن عبادت و تلقی بسیاری از آن ها به عنوان بدعت مثل بازداشتن از برپایی دو رکعت نماز مستحبی پیش از نماز جمعه
علل و عواملی که باعث ضعف و سقوط وهابیت شد:
- پیروزی انقلاب اسلامی در ایران
- وجود شیعیان مبارز در مناطق حساس کشور عربستان
- پیدایش اندیشه های انقلابی و تشکیل جنبش های مبارز از جمله آنها – سلفی های متجرد، جنبش اخوان، و جنبش لیبرال های مذهبی غرب گرا
- تحمیل عقیده
با وجود این علل وعوامل بر سر راه وهابیان ولی به خاطر قدرتهای استعمار که از آنها حمایت می کردند توانستن تأثیرات سوء خود را بر کشورهای مختلف بگذارند و در هر کشوری ردی از آنها باشد و متاسفانه توانستن فکرها و عقلهای جوانان و مردم ساده لوح را به آن طرفی که می خواهند بکشند.
از جمله کشورهایی که به بحث در مورد آنها پرداخته ایم به ترتیب عبارتند از:
- شرق عربستان سعودی
احسا یا حسا یکی از مناطقی است که از دیرباز محل زندگی شیعیان بوده و اندیشه های شیعی در این منطقه رشد بسیاری داشته است این منطقه از جمله مناطقی است که وهابیان برای تسلط بر آن، با مشکلات و مقاومت بسیاری روبه رو شدند و با اینکه یکی از شهرهای نفت خیز بود ولی مردم به علت شیعه بودن، تبعیض و محرومیت شدیدی گرفتار بودند حضور وهابیان در این منطقه با کمی تأخیر صورت گرفت زیرا اندیشه های شیعی و تضاد آن با تفکر وهابی، اجازه تسلط وهابیان را نمی داد به همین دلیل جنگ و جدال میان وهابیان و مسلمانان احسا سالها ادامه یافت و وهابیان با سنگ دلی تمام به چپاول دارایی و کشتار مردم می پرداختند. پس از این حمله های ویرانگر رفته رفته قوای مسلمانان تحلیل رفت و در رمضان 1207، سعود وارد احسا شد و مردم به اجبار مکتب وهابیت را پذیرفتند. و به دستور او همه ی ساختمان ها و قبور اولیا ویران شد.
- خطبه کفرآمیز سعود در مدینه منوره و انهدام میراث فرهنگی
مسعود بنعبدالعزیز پس از تصرف مدینه منوره، همه اهالی مدینه را در مسجد گرد آورد و سخن خود را آغاز نمود: هان ای مردم دین و آیین شما امروز به کمال رسید و به نعمت اسلام مشرف شدید، ادیان باطله نیاکان خود را رها کنید و هرگز از آن ها به نیکی یاد نکنید، از درود فرستادن بر آنان پرهیز کنید که همه آنان به آیین شرک درگذشته اند.
شکی نیست که تمدن اسلامی تنها تمدن پیشتاز عصر خویش بود که مسلمانان در پرتو تعالیم آسمانی خویش آن را پی ریزی نمودند و آثار و ابنیه ی پیامبر اکرم و یاران با وفای او جزئی از میراث عمومی این تمدن است، اقدام به تخریب و نابودی این آثار،نشانه انحطاط فکری و بی توجهی به سازندگان و بنیانگذاران تاریخ و تمدن می باشد، که وهابیون دست به تخریب این آثار زده می خواستند با این کار واقعیت تاریخ و اصالت دینی به دست فراموشی سپرده شود.
تخریب آثار مکه و بی حرمتی به مسجدالحرام:
وهابیان در سال 1218 ﻫ.ق پس از مسلط شدن بر مکه، تمام آثار بزرگان دینی را تخریب نمودند و تمام آثار باستانی که در اطراف خانه خدا و بر روی زمزم بود تخریب کرده و آثار صالحین را نابود می کردند و حتی به مسجدالحرام هم رحم نکرده به آن بی حرمتی کردند و در مسجدالحرام که محل امنی است حرمت حجاج را از بین بردند.
- حمله به عراق:
وهابی ها به فرماندهی امیر مسعود در سال 216ﻫ.ق با لشکر عظیمی به سوی عراق حمله کردند، در ماه ذی قعده به شهر کربلا رسیدند و آنجا را محاصره کردند و به صورت غافل گیرانه وارد کربلا شدند و بسیاری از اهل آنجا را در کوچه و بازار و خانه ها کشتند گنبد حرم حسین-سلام الله علیه-را خراب کردند و جواهرهای حرم را به چپاول بردند و سنگ روی قبر را که با دانه های زمرد و یاقوت بود کندند و بسیاری از وسایل های دیگر که بسیار نفیس بود ربودند و نزدیک ظهر شهر را ترک کردند. امیر سعود با بیست هزار لشکر چنان رسوایی در شهر به وجود آورد که در وصف نمی گنجد حتی گفته اند در یک شب بیست هزار تن را به قتل رسانیدند. وهابیت متعصب و تندرو، در همین سال های اخیر چهره دیگری از خشونت خود را در عراق نشان داد و هر چه توانست کشتار کرد. زن و مرد پیر و جوان، سنی و شیعیه و کُرد... را هدف قرار داد و زمین را از خونشان رنگین ساخت. نه تنها مسلمانان بلکه همه مردم دنیا از این همه خشونت در تعجب و وحشت فرو رفتند و می گفتند آیااین ها تشنه ی خون بشرند؟ این ها کدام هدف را دنبال می کنند؟ پیرو کدام آیین هستند؟!
- وهابیت در یمن
مهمترین زمینه های فعالیت وهابیت در یمن
مهمترین تلاش فعالانه وهابیت در محیط دانشگاه ها و مدارس عالی آن کشور
تربیت و آموزش ائمه جماعت و تعیین آنها در مساجد مختلف
تسلط تقریباً کامل به دانشکده های حقوق، فقه و ادبیات و اساتید آن اکثراً از طرفداران مسعود هستند
اعطای بورس به دانشجویان یمن برای ادامه تحصیل در دانشگاه های سعودی
- وهابیت در مصر:
یکی از مهم ترین اشخاص که در این زمینه تبلیغ بسیاری در مصر نمود شیخ محمد عبده بود که حین تدریس در دانشگاه الازهر از هر فرصتی استفاده و در مورد عقاید وهابیت سخنرانی می کرد.
- حمله وهابی ها در سوریه:
در سال 1225 عبدالله بن سعود وهابی در شهرهای حوران حمله کرد و اموال مردم را غارت و غلات گندم و جو و حبوبات را آتش زد، و مردم بی گناه و اطفال را کشت و زنان را اسیر، و فساد و خراب کاری بسیار در آنجا نمود وقیمت مالهای تلف شده را سه هزار درهم گفته اند.
- حمله وهابی ها به اردن شرقی:
در سال 1343، عده ای از وهابیان، ناگهان بر عرب های اردن شرقی هجوم آوردندو بر محلی به نام (ام العمر) و اطراف آن حمله کردند و کشتار و غارت نمودند ولی طولی نکشید که اسیر داده شده و رانده شده برگشتند، چون طیاره ها و تانک های جنگی دولت انگلستان به کمک اعراب اردن شرقی آمدند و جنگ با کشته شدن سیصد وهابی و اسیری جماعت زیادی از آنها و کشته شدن دویست و پنجاه هزار اهل اردن شرقی پایان یافت. سپس به دستور انگلستان اسیران وهابی را آزاد کردند و آنها را به جایگاه شان رساندند.
انتهای پیام/
نظر شما
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیریت در وب سایت منتشر خواهد شد